Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti
Ta’lim jarayonini tashkillashtirishda oʻqituvchining imkoniyatlari
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
2.2.2. Ta’lim jarayonini tashkillashtirishda oʻqituvchining imkoniyatlari Oʻqituvchi oʻzining pedagogik vazifalarini bajarishda oʻquv materiallar turlarini tizimlashtirish uchun maqsadli shakllar, samarli usullar, oqilona uslublar va ta’limning kengroq maqsadga yoʻnaltirilgan vositalaridan foydalanadi. Shunday qilib, ta’lim oluvchilarni oʻquv materialini qabul qilishga tayyorlaydi, ularni toʻliq mutaxassislik va oʻquv fanlariga kasbiy qiziqishi va bilish faolligini rivojlantiradi. Bir vaqtning oʻzida oʻqituvchi tinglovchi va oʻquvchilarni mustaqil ravishda bilimlarga erishishlarini, shuningdek, oldilarida turgan kasbiy faoliyatdagi koʻnikma va malakalarni egallashga oʻrgatadi. Ta’lim oluvchilarning ishlarini tahlil qiladi, oʻzining pedagogik faoliyati natijalarini tanqidiy baholaydi va dasturiy materiallarni oʻzlashtirishni tekshirishni amalga oshiradi. Bu kompleks oʻzaro bogʻliq vazifalarni hal etishda oʻqituvchi oʻquv- tarbiyaviy jarayonda, tashkilotchi va tarbiyachi, pedagog sifatida namoyon boʻladi. Skinner va boshqa hulq-аtvorni tadqiq qiluvchi psixologlar turli xildagi mustaxkamlovchi eksperimentlar oʻtkazishgan. Shu bilan birga ular turli xil zigzagli qaytar aloqa, hamda mustaxkamlash mumkin boʻlgan vaqtda turli xil ovozli belgilar (signallar) yoki hayvonga nisbatan beriladigan signallar ustida eksperimentlar oʻtkazishgan. Ma’lum boʻlishicha, barcha ushbu omillar ya’ni javob berish, kuchaytirish (armirovanie),chizmalashtirish (grafik) kabilar asosida javob berishni mustahkamlash (konditsionirovanie) oson va puxta amalga oshiriladi. Masalan, agarda javob ushlanib qolmay, toʻxtab-toʻxtab, tanaffuslarsiz(vaqtning ma’lum bir qismida) kelmasdan, balki birdan xal qiluvchi javob (operant) hulqdan keyin kelsa xulqni mustahkamlash samarali boʻladi (amalga oshadi). 1 100 Talabalarni oʻqitish va javob (operant) xulqni mustahkamlash: javobni mustaxkamlash (konditsionirovanie) va talabalarga ta’lim berish: mustaxkamlashga javobgar bilan, soʻrash zarur, operant mustaxkamlash shu bilan birga insonlarga, ayniqsa talabalarga sinflarda ta’lim berishni yoritadi. Bunga javob tushunarli “xa”. Talabalar xulqiga ta’sir etuvchi, javoban xulqni mustahkamlovchi yoʻllar toʻgʻrisida hisobsiz koʻp misollar mavjud. Albatta, bu jarayon talabalarni oʻqitishning barcha shakllarini hisobga olmaydi. Quyidagi misolarni koʻrib chiqamiz. Bularning koʻpchiligida operant hulq tez-tez va bir necha marta takrorlanishga moyil (tendensiyasiga): • Yettinchi sinfdagi oʻgʻil bola yonida oʻtirgan qiz bolaga qarab yuzini bujmaytirib, qiliqlar qiladi (operant). Atrofida oʻtirgan sinfdoshlari bunga javoban kulishadi (kuchayishi). • Oʻqituvchining tarix xaqidagi savoliga javoban oʻquvchi qoʻlini koʻtaradi (operant). Oʻqituvchi uni yoniga chaqiradi va u savolni sharxlaydi (zigzagli kaytar aloka). • Yana bir bogʻcha bolasi oʻqituvchi ruxsat bermasa ham savolni sharxlaydi (operant). Oʻqituvchi yuzini bujmaytiradi, xulqiga e’tibor bermaydi, lekin oʻqituvchi boshqa oʻquvchini chaqirgunga qadar boshqa oʻquvchilar iznsiz javob berayotgan oʻquvchining javobini diqqat bilan tinglaydilar (kuchayishi). • Oʻn ikkinchi sinf oʻquvchisi – amaliyot jarayonida jamoasining a’zosi (operant). U jamoaga birikkan oʻndan boshlab unga zarur boʻlgan vaqtni va tezlikni kuchaytirishni belgilaydi. (zigzagli kaytar aloka). • Bogʻcha bolasi 5 daqiqa mobaynida vazifa bajarishda, qoidaga asosan, juda betoqat boʻladi, tinch oʻtira olmaydi (operant). Tarbiyachi bolani bajargan ishi uchun maqtaydi (kuchayishi). • Olitinchi sinf oʻquvchisi kechasi oʻqish uchun kutubxonadan kitob oladi (operant). Bola ertalab kitobni qaytarib olib kelganida oʻqituvchi sinfxonasida osilib turgan roʻyxatdagi familiyasining toʻgʻrisiga oltin yulduz qoʻydi (mustahkamlash). 101 Umid qilamizki, javoban mustaxkamlash asosida toʻrt ochko qilish uchun ushbu misollar yetarli. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|