Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

; 1
. Kasb va uni 
ixtisosliklarining psixologik tavsifi; 
2.
Kasb-korning (hunarning) mamlakat 
iqtisodiyoti 
uchun 
ahamiyati; 
3.
Kasb 
va 
ixtisoslikning ijtimoiy tavsifi;
4.
Kasbning ijtimoiy psixologik ahamiyati va 
tavsifi; yoshlarda uning ijtimoiy mavqei (nufuzi), 
jamoaning oʻziga xos xususiyatlari, vertikal va 
gorizontal boʻyicha shaxslararo munosabatlarning 
xususiyatlari; 
5. 
Kasbiy faoliyatni muvaffaqiyatli 
egallash uchun zarur bilimlar va koʻnikmalar 
koʻlamining pedagogik tavsifi (maxsus mezonlar orqali kasbiy mahorat 
aniqlanadi); 
6. 
Pedagogik jarayonni takomillashtirish yuzasidan takliflar, 
tayyorgarlik muddatlari, tadbir – choralarning umumiy tavsifi; 
7.
Mehnat 
sharoitining gigienik tavsifnomasi; 
8.
Kasb boʻyicha mehnat qilishga tibbiy 
jihatdan ta’qiqlanuvchi omillar izchilligi
; 9
. Kasbga psixologik nomutanosiblik, 
yoki kasbiy yaroqsizlik; 
10. 
Oʻzini oʻzi faollashtirish va identifikatsiyalash. 
Kasbning inson oldiga qoʻyadigan talablari majmuasi psixologik, ijtimoiy, 
iqtisodiy, texnikaviy va pedagogik jabhalarni qamrab oladi. Kasb va ixtisos 
asoslarini egallovchi yoshlar shu fanlarning barcha talabalariga moslashishi 
orqali mutaxassislik layoqatini rivojlantira boradi. Kasb tanlashga yoʻnaltirish 
davlatning tadbir – choralari tizimidan iborat boʻlib, inson tomonidan tanlanadi, 
oʻz hayot yoʻlining ilmiy asoslanganligini ta’minlashga xizmat qiladi, u 
turmushda oʻz oʻrnini aniqlaydi va quyidagi shakllarda amalga oshiriladi:
a) maktabda kasbiy ma’lumotlar berish;
b) kasb – hunar maorifi bilan shugʻullanish:
v) radio, televidenie, kino, matbuotda tashviqot qilish;
g) kasb yuzasidan maslahatlar;

---

145 
e) kasbga saralash (qobiliyatiga binoan);
f) kasbga moslashish (adaptatsiyalash).
Mazkur sohada psixologik izlanishlar olib borgan K.K.Platonov muayyan 
sxema ishlab chiqqan boʻlib, u «Kasb tanlashga yoʻnaltirish uchburchagi» deb 
nomlanib, oʻzining ixchamligi bilan boshqalardan ajralib turadi. Xuddi shu bois 
kasb tanlashga yoʻllashda, reorientatsiyalashda undan unumli foydalanish 
mumkin. Kasb tanlashga yoʻnaltirish uchburchagining muhim bir tomoni – bu 
har xil kasb – hunar egasiga nisbatan qoʻyiladigan talablar yuzasidan muayyan 
bilimning mavjudligidir. Uning ikkinchi bir xususiyatli tomoni shuki, u yoki bu 
mutaxassislikka nisbatan jamiyat (viloyat, shahar, tuman)ning mehnat 
imkoniyatiga ehtiyoji boʻyicha bilimlar mujassamlashganligidir. Yana bir oʻziga 
xos tomoni shundan iboratki, kasbga yoʻnaltiruvchining qunti, qobiliyati, 
shaxsiy xususiyatlari boʻyicha bilimlar umumlashtirilgan boʻlib, kasb tanlashga 
oid barcha jihatlar majmua holiga keltirilgandir. Kasb tanlashga yoʻnaltirilgan 
uchburchak shaxsning qiziqishi, mayli, xohishi, oʻzini oʻzi baholashi, nufuzi 
kabilarga oid materiallarni oʻzida mujassamlashtiradi. Bizningcha, yuqoridagi 
mulohazalardan tashqari professiogramma oldiga quyidagi talablarni qoʻyish 
maqsadga muvofiq:
1.
Ishning qanday nomlanishi va uning nimalardan tuzilishi (ishning nomi, 
mutaxassislik, kasb – hunar, lavozim, ishchi oʻrni imkoniyati, mehnatning 
turdosh xususiyatlari va uning muhim tavsiflarining bayoni