O‟zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‟rtа mахsus tа‟lim vаzirligi urgаnch dаvlаt univеrsitеti turizm va iqtisodiyot fakulteti
Yüklə 1,48 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Turizm infratuzilmasi tushunchasi- turistik faoliyatni amalga oshirishda turistlarning turistik resurslaridan bemalol foydalanishini ta‟minlovchi bino
|
turistik industriya – turistik
faoliyatning turistlarga xizmat ko„rsatishini ta‟minlovchi turli sub‟ektlar (mehmonxonalar, turistik komplekslar, kempinglar, motellar, pansionatlar, umumiy ovqatlanish, transport korxonalari, madaniyat, eksport muassasalari va boshqalar) majmui, deb berilgan. Taraqqiyotning hozirgi bosqichida mamlakatning yoki turistik markazning ijtimoiy tuzilishidan qat‘iy nazar turizm industriyasida turistik faoliyatni amalga oshiruvchi bir qancha turli xildagi korxonalar, chunonchi: turizmni tashkillashtiruvchi turoperator va turistik agentliklar mavjud. Bundan tashqari turistlarni tashuvchi, mehmonxonalar va joylashtirish tizimining boshqa korxonalari, umumiy ovqatlanish, attraksionlar va ko‗ngil ochar joylari, shuningdek, ular qatoriga bank sohasidagi muassasalar, sug‗urta xizmati va boshqalar kiradi. 192
Turizmning maxsus turlarida davolash muassasalari, o‗qitish tizimi muassasalari hamda aniq turistik mahsulotning maqsadlariga muvofiq keladigan sport va boshqa muassasalar ishtirok etishlari mumkin. Bu tashkilotlarning barchasi bir-birlarini uyg‗un ravishda to‗ldirishi va iste‘molchi uchun zarur bo‗lgan hamda assortiment bo‗yicha yetarli darajadagi barcha xizmatlarni ko‗rsatadi. Turizm infratuzilmasi tushunchasi- turistik faoliyatni amalga oshirishda turistlarning turistik resurslaridan bemalol foydalanishini ta‟minlovchi bino va inshoatlar tizimi, muxandislik va kommunikatsiya tarmoqlari, shu jumladan yo„llar, turizmning turli xizmat ko„rsatish korxonalari va ularni kerakli darajada ishlatish va ta‟minlash tushuniladi. Bu avtomobil va temir yo‗llar, yo‗l harakatini, havo yo‗llarini, dengiz va daryo yo‗lari harakatini tartibga soluvchi, issiqlik, suv, elektr va telefon aloqalari bilan ta‘minlash va boshqa kommunikatsiya tizimlaridir. Ma‘lumki, turizm sohasida turistik resurslari, ya‘ni tabiiy-iqlim, tarixiy-madaniy, ma‘rifiy, ijtimoiy- maishiy turizm ob‘ektlari bo‗lgan hududlarda kerakli infratuzilmani yaratish muhim masalalardan biri hisoblanadi. Yo‗llarning ravonligiga qarab ham sayyohlar oqimining oshishi yoki kamayishi mumkin. Yo‗llar, bozorlar mamlakatning iqtisodiy va madaniy ahvoli qay darajada rivojlanganidan dalolat beradi. Turist-avvalo dam oluvchi bo‗lib, unga ko‗rsatiladigan xizmatlar iste‘molchisi ekanligini unutmasligimiz lozim. Bular nafaqat avtomobil yo‗llari, shuningdek, temir yo‗llarga ham taa‘luqlidir. Vokzal va po‗ezd relslaridan tortib, uning ichidagi kommunikatsiya va muhandislik tarmoqlarining barchasi – turizm infratuzilmasining tarkibiy qismi bo‗lib hisoblanadi. Nafaqat avtomobil yoki temir yo‗llar, xatto turistlar uchun maxsus ajratilgan yo‗llar va yo‗laklar ham talab darajasida bo‗lmog‗i kerak. Mehmonxona va shunga tenglashtirilgan joylardagi kommunikatsiya va muxandislik tarmoqlarida ham muammolar bo‗lmasligi turizm sohasining yangi pog‗onalarga ko‗tarilishida o‗ziga xos o‗rinni egallaydi. Bir tasavvur qilib ko‗raylik: issiqlik tarmog‗i ishlamaydigan, elektr tarmog‗i past, kanalizatsiya 193
tarmog‗i bo‗lmagan yoki ichimlik suvi talab darajada bo‗lmagan mehmonxonalarda turistning bo‗lishi, bular va boshqalar turizm infratuzilmasining rivojlanishidagi kechiktirib bo‗lmas va tezda xal qilinishi zarur bo‗lgan muammolardan biri hisoblanadi. Ayniqsa, olis, tog‗li joylar, yo‗l trassalari kabi hududlarda bu muammolarni hal etish katta kapital mablag‗ talab qiladi. Hozir Respublikamizning avtomobillar qatnaydigan trassalarida shoh bekatlarning ahvoli xorijiy turistlarga xizmat ko‗rsatadigan darajada emas. Turistlar tezda hojatini chiqarib oladigan yoki zarur tibbiy yordam beriladigan ob‘ektlarning zamon talabi darajasida emasligi infratuzilma ob‘ektlarini qurish borasidagi dolzarb ishlar qatoriga kiradi. Bir vaqtlar Buyuk ipak yo‗li o‗tgan joylardagi muhim maskanlarda karvonsaroylar bo‗lgan. Karvonsaroylar savdo karvonlari uchun hozirgi vaqtlardagi mehmonxonalar xo‗jaligi vazifasini o‗tagan. Unda karvonlar va savdogarlar tunaydigan xonalardan tortib, ichimlik suvi, ovqatlanish xizmati va boshqa xizmatlar (tabiblar, mashshoqlar, qo‗riqchilar) o‗z joyiga qo‗yilgan. Yurtimiz ko‗hna tarix va madaniyatga ega. Hozirda kanalizatsiya deb ataluvchi tarmoq bundan uch ming yil avval xizmat ko‗rsatganligini isbotlovchi dalillarni arxeologiya sohasi olimlarimiz tadqiqot ishlarida ko‗rsatib berishgan. Bu esa kommunikatsiya tarmoqlari, ichimlik suvi (sardobalar) maxsus quvurlar kulolchilik mahsulotlari sopol quvurlar orqali olib kelinganligidan daloldat beradi. Mana shunday tarixiy, an‘anaviy merosimizni yana tiklash, zamonaviy holatga keltirish ham bugungi kuning dolzarb masalasidir. Hozirgi paytda turizm infratuzilmasida bank va moliyaviy tashkilotlar – xizmatlarning o‗rni alohida. Turistlar sayohatda va dam olishda xilma-xil xizmat turlaridan foydalanishni xoxlaydilar. Ya‘ni, o‗z xohishi bo‗yicha biror narsa sotib olishni istashadi. Bunda ular ko‗ngil ochish uchun har kuni ko‗p miqdorda pul sarflashadi. Pulni ayniqsa, katta miqdordagi pulni ko‗tarib yurish, turistlarga noqulaylik va qiyinchiliklar tug‗diradi. Turistlarning ko‗p miqdorda pulni olib yurishi o‗g‗rilarni, qaroqchi va tovlamachilarni va har-xil turdagi jinoyatchilarning jinoiy harakat qilishlariga olib keladi. Turizm sohasi tashkil topishi bilanoq, 194
to‗g‗rilanishi va tartibga olinishi mumkin bo‗lgan xavfsiz pul bilan ta‘minlash muammosi paydo bo‗ldi. Axborot xizmati ham turizm infratuzilmasida turistlarga ham va uning tashkilotchilariga ham juda zarurdir. Turist sayohatga tayyorlanayotganda hamda sayohat vaqtida o‗zi boradigan joy haqida o‗sha mamlakat yoki boradigan hududning qonun-qoidalari, odatlari, mexmondo‗stligi haqidagi qo‗shimcha ma‘lumotlarga, shuningdek, o‗sha joyning haritasiga, transport magistrallari sxemasiga muhtoj bo‗ladi. Sayohat va turistlarning sarguzashtlari haqidagi ma‘lumotlar ommabop va maxsus adabiyotlar ko‗rinishida chop etiladi va bu holat turistlarni samarali sayohat qilishga chorlaydi. Turizm infratuzilmasini zamonaviy kompyuter xizmatisiz tasavvur etish qiyin. Tezkor axborot va so‗zlashuv, yangiliklardan xabardorlik turizmning muhim bir jihatidir. Hozirgi turist internet, faks va boshqa zamonaviy texnika vositalaridan foydalanishiga talab turizm infratuzilmasini qay darajada ekanligidan yana bir nishonadir. Zamonaviy elektron vositalari, shu jumladan, turistik xizmatlar, turistik markazlar haqidagi ma‘lumotlar joylashgan millionlab saytlarga ega bo‗lgan Internet tarmoqlari nafaqat sayohat va turistik agentliklarni tanlash, hattoki, tur sayohatning chiptalari, xizmatlar uchun to‗lovlarni ham oldindan tayinlab qo‗yish mumkin. Tasniflanadigan belgilarning turlari bo‗yicha turizm industriyasi va infratuzilmasining tarkibiy qismi quyidagi rasmda batafsil ifodalangan. |