O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus

LABORATORIYA ISHI № 4
MAVZU: MINERAL O'G'ITLAR VA TUZLAMING DONADORLIK TARKIBINI ANIQLASH


MONOAMMONIY FOSFAT OLISH


Ishdan maqsad: Labaratoriya sharoitida kristall holidagi monoammoniy fosfat olish.


Kerakli qurilmalar, reaktivlar va eritmalar: tubi yumoloq kolba, suvli sovitgich, shisha naylar, tomizgich voronka, elektr qizdirgich, stakanlar, chinni ‘ovoncha, distrlangan suv, konsentrlangan ammiak, 70 % li orta fosfat kislotasi, lakmus qag‘ozi.


Nazariy qism
Ortofosfor kislotaning ammoniyli tuzlari ammoniyli fosfatlar deyiladi. Bular qatoriga monoammoniy fosfat NH₄H₂PO₄ diammoniy fosfat (NH₄)₂HPO₄ va triammoniy fosfat (NH₄)₃PO₄ lar kiradi:

N₃RO₄ + NH₃ = NH₄H₂PO₄
N₃RO₄ + 2NH₃ = (NH₄)₂HPO₄
N₃RO₄ + 3NH₃ = (NH₄)₃PO₄
Bular ichida eng chidamligi monoammoniy fosfat ‘isoblanadi . Uni 100 – 110 ⁰S haroratgacha qizdirsak ammiak ajralishi kuzatiladi. Diammoniy fosfatni 70 ⁰S haroratgacha qizdirsak ammiak ajralib monoammoniy fosfat ko‘rinishiga o‘tadi:


(NH₄)₂HPO₄ = NH₄H₂PO₄+NH₃
Triammoniy fosfat ‘avoda 30 - 40⁰S haroratda parchalanib ketadi. SHuning uchun u sanoatda ishlab chiqarilmaydi.

Monoammoniy fosfat va diammoniy fosfat oz gigroskopik xususiyatga ega. 20 ⁰S haroratda to‘yingan suvdagi eritmada 27.2 % monoammoniy fosfat yoki 40,8 % diammoniy fosfat bo‘ladi. Ammoniy fosfatlar qishloq xo‘jaligida o‘g‘it sifatida keng ishlatiladi. Ular yuqori konsentratsiyali ballastsiz o‘g‘it ‘isoblanadi va tarkibi suvda erigan ikkita oziqa elimenti azot va fosfordan iborat.

Toza monoammoniy fosfatda 12,2% N₂ 61,7 % P₂O₅
Diammoniy fosfatda 21,2% N₂ va 53,8% P₂O₅ bo‘ladi.
Ammoniy fosfatli o‘g‘itlar ichida ko‘proq ammofos ishlab chiqariladi.
Monoammoniy fosfat va (10%) diammoniy fosfat aralashmasi ammafos deyiladi.