O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim V azirligi

TANLOVNI EHTIMOLLI O’LCHASH

Tanlovda ehtimol ulcham doimo tortishuvlarga sabab bo’lgan va shunday qolmoqda. Biz tanlashda ehtimol ulchamni zamonaviy asosda qo’yishiga to’xtalib o’tamiz.

Ehtimol tanlovga qator faktorlar ta’sir ko’rsatadiki, biz ular ichida muhim hisoblangan ikkitasiga to’xtab o’tamiz.

1. 
   so’rov yoki ko’zatuv natijasida olinadigan ma’lumotni qiymati va yangiligi
   
2. 
   oldindan ma’lum bo’lgan o’lchovni hajmiga muvofiq so’rovni o’tkazishga sarflangan xarajatlar (vaqtinchalik xarajatlarni ham hisobga olgan holda).
   

Ba’zi bir tadqiqotchilar tanlorvni hajmi faqatgina statistik yo’l bilan aniqlanishi mumkin deydi. Shu holda o’tkazilayotgan tadqiqotni baholashda buo’lishi mumkin bo’lgan hatolarni ham xajmi hisobga olinadi. Tanldovdagi hajmida bo’ladigan ehtimollik xatolari va xatoni keltirib chiqaruvchi ishontiradigan interval o’lchamini bog’lovchi statistik formulalar bor. Ko’pchilik hollarda amaliyotdan kelib chiqqan holda qo’llash mumkinki, tanlash o’lchovi oldingi tadqiqotlarga o’xshash bo’ladi. Bundan tashqari o’ng qo’l qoidasiga aniq bo’lgan qoidaga tayanadi.
Tanlash o’lchovini oshish: Zarur bo’lgan holatda alohida guruhlarni ma’dumotlarini bosib chiqarish, bu holda tanlangan ulchamlar miqdori yig’iladi va tanlab umuman guruhlar soniga muvofiq o’sib boradi.
Tanlash ulchovi kamayishi: tashkilotlarni o’rganishda umumiy yig’indi katta bo’lmasa ulardan olinadigan umumiy so’rovlarni tipik o’lchami 1000-2500 gacha respondentlar asosida o’zgaradi.


FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. I.A. Karimov – “O’zbekiston XXI-asrga intilmoqda”, Toshkent, 1999 y.

2. I.A. Karimov – “Ozod va obod Vatan, erkin va farovon xayot – pirovard maqsadimiz”, T.2000
3. I.A. Karimov – “Donishmand xalqimizning mastahkam irodasiga ishonaman”, T.2000
4. I.A.Karimov – “Milliy istiqlol mafkurasi”, T.2000
5. M.Bekmuradov – “Sotsiologiya asoslari”, Toshkent 1994
6. S.N.Aliqoriyev va boshqalar “Umumiy Sotsiologiya”, Toshkent, 1999
7. Entoni Giddens – “Sotsiologiya”, Toshkent
8. Sh.A.Axadov - “Empirik Sotsiologik tadqiqotlar” (uslubiy qo’llanma), Samarqand, 2003
9. “Sotsiologiya” ma’ruzalar matni, Samarqand, 2002