O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti “iqtisodiyot

Nazorat savollari
1 "Korxonaning xodimlari (xodimlari)"tushunchasi nimani anglatadi?
2 Korxonaning xodimlari (xodimlari) qanday tasniflanadi?
3 Kasb-hunar, mutaxassislik, malaka nima?
4 Kadrlar tayyorlash va malakasini oshirish shakllari qanday?
5 Mehnat unumdorligi ko‘rsatkichi nimani anglatadi?
6 Mehnat unumdorligi qanday ko‘rsatkichlar bilan baholanadi?
7 Mehnat unumdorligini o‘lchash usullari qanday?
8 Avtomobil transportida mehnat unumdorligining o‘sishiga qanday omillar ta'sir qiladi?
9 Ish vaqti fondi nimani anglatadi?
10 Ishchilarning ish vaqti fondini hisoblash uchun formulani yozing.
11 Ta'mirlash ishchilarining sonini hisoblash uchun formulani yozing.
12 Haydovchilar sonini hisoblash uchun formulani yozing.
13 "Ish haqi" tushunchasiga ta'rif bering.
14 Davlat ish haqini tartibga solishda qanday ishtirok etadi?
15 Tarif stavkasi nima?
16 Tarif rejasi nima?
17 Tarif va malaka ma'lumotnomasida nima bor?
18 Ish haqi shakllari va tizimlari qanday?
19 Avtotransport korxonalari haydovchilarining mehnatiga haq to‘lashni tashkil etish.
20 Avtotransport korxonalarini ta'mirlash ishchilarining mehnatiga haq to‘lashni tashkil etish
8-mаvzu. Аvtоmоbil trаnspоrti kоrхоnаlаridа ishlаb chiqаrish хаrаjаtlаri
Reja
1.Аvtоmоbil trаnspоrti kоrхоnаlаridа ishlаb chiqаrish хаrаjаtlаri, ulаrning mohiyati vа tаsniflаnishi.
2.Dоimiy vа o‘zgаruvchаn хаrаjаtlаr.
3.Tаshish tаnnаrхigа tехnik-iqtisodiy vа tехnik-ekspluаtаsiоn ko‘rsatkichlаrning tа’siri.
4. Tаshish tаnnаrхini pаsаytirish yo‘llаri


8.1.Аvtоmоbil trаnspоrti kоrхоnаlаridа ishlаb chiqаrish хаrаjаtlаri, ulаrning mohiyati vа tаsniflаnishi.
Avtotransport faoliyatini amalga oshirishda boshqaruvning tashkiliy-huquqiy shaklidan qat'i nazar, har qanday xo‘jalik yurituvchi sub'ekt yoqilg'i, moylash materiallari, ehtiyot qismlarni sarflaydi, shinalarni ta'mirlash va ta'mirlashni amalga oshiradi, ishchilarning ish haqi, amortizatsiyani hisoblab chiqadi, uchinchi tomon tashkilotlarining xizmatlarini to‘laydi va hokazo.
Avtotransport korxonasi o‘z xizmatlarini to‘lash orqali xarajatlarni qoplaydi, bu esa avtotransport ishlab chiqarishning uzluksizligini ta'minlaydi.
Transport xarajatlari (ishlar ,xizmatlar) avtomobil transportida tashish uchun ishlatiladigan barcha turdagi resurslarning xarajatlarini baholashdir.
Ishlab chiqarish xarajatlari avtomobilsozlik ishining samaradorligini tavsiflovchi eng muhim iqtisodiy ko‘rsatkichlardan biri bo‘lib xizmat qiladi.
Bundan tashqari, korxona faoliyatining eng muhim sifat ko‘rsatkichi hisoblanadi, chunki u korxona tasarrufidagi barcha resurslardan foydalanish darajasini tavsiflaydi.
Yuk tashish xarajatlari avtotransport faoliyatini baholashda indikator sifatida katta ahamiyatga ega, chunki u tashuvchining moliyaviy ahvoliga hal qiluvchi ta'sir ko‘rsatadi: narxning pastligi, ATP yoki yakka tartibdagi tadbirkorning moliyaviy holati qanchalik yaxshi. Shu bilan birga, transport xarajatlarining pasayishi transport xizmatlari (yuk egalari) mijozlarining moliyaviy holatiga kuchli ta'sir ko‘rsatadi, chunki transport xarajatlarining pasayishi bilan tariflarni pasaytirish va shunga mos ravishda iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarini ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish va transport xizmatlariga bo‘lgan talabni oshirish mumkin. Yo‘lovchi transportida tariflarning pasayishi transport hajmini oshirish va aholi farovonligini oshirishda muhim omil bo‘lmoqda.
- Avtotransport ishlab chiqarish xarajatlarining iqtisodiy mohiyati oddiy takrorlashni ta'minlash uchun korxona xarajatlarining qiymatini aks ettirishdir. Narxlar qaytariladigan ishlab chiqarish omillarining iqtisodiy shakli hisoblanadi.
-Turkum qiymati avtomobil ishlab chiqarish tashkiliy tuzilishi muvofiq hisobga xarajatlar tarkibi bir hil emas va quyidagi turlarga bo‘linadi:
- avtotransport korxonasining sex tuzilmasida ishlab chiqarish xarajatlarini o‘z ichiga olgan sex tannarxi;
- korxonaning asosiy faoliyati uchun umumiy iqtisodiy xarajatlarni o‘z ichiga olgan ishlab chiqarish xarajatlari (avtotransport mahsulotlarining narxi);
- ishlab chiqarish xarajatlari (xizmatlar) - ishlab chiqarish xarajatlari va xizmat ko‘rsatish xarajatlarini (operatsion bo‘lmagan xarajatlar) birlashtiradigan ko‘rsatkich.
Avtomobil transportini amalga oshiruvchi tashkilotning xarajatlarini tan olish uchun xarajatlar sifatida quyidagi shartlarni bajarish kerak:
- xarajatlarning haqiqiyligi;
- xarajatlarni hujjatli tasdiqlash;
- daromad bilan aloqa.