O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti filologiya fakulteti qo‘lyozma huquqida sobirova qizlarxon

O`zlashma neologizmlarning quyidagi ko`rinishlari mavjud:

Ilmiy – ilm-fanda yaratilgan yangi termin yoki qoidalarga tasnif berish uchun yaratilgan so`zlar guruhi.

Texnologik – yangi texnika va texnologiyaning paydo bo`l`ishi bilan iste’molga kiritilgan so`zlar jamlanmasi.

Siyosiy – siyosatga va iqtisodga kiritilgan yangi termin va buyruqlarni ifodalashda keng qo’llaniladigan so`zlar.

Keng tarqalgan, popular – ommaviy axborot vositalari orqali tarqalgan.
Arab tilidan o’simliklar va sabzavotlarning nomlari, jumladan: apelsin, baqlajon, ismaloq, shakar, artishok-o’simlik turi, paxta; savdo-sotiqga taalluqli so`zlar guruhi: magazin (do`kon, ombor), tara (chegirma), tarif (tannarx), dengizchilikga oid so`zlar: arsenal (qurol-yaroq ombori) kirib kelgan.

Yunon, hind va forslarning madaniyatini saqlab qolishgan arablar fan va madaniyat cho`qqisini zabt etdilar. Arablar tufayli bir qncha arabizmlar yuzaga keldi, quyidagilar shular jumlasidandir, matematika faniga oid so`zlar: algebra algoritm, sifra (raqam), zero (nol); astronomiyaga oid: almanax, taqvim (kalendar), “apogee” (yuqori nuqta), nodir (nodir nuqtasi), zenit (zenit); sanoat va texnikaga oid so`zlar: alkimyo, eliksir, canfora (mazut), talk, alcali (ishqorli tuz), shaxmat o’yiniga oid: alfier (fil). Ba’zi bir arabizmlar uzoq tarixga ega bo`lib, bular: kolba – shisha idish, alkimyolardir. Yuqoridagi so`zlarning o`zlashish jarayonining ko`p holatlarida so`zlarning ma’no jihatdan o`zgarishini ko’rishimiz mumkin.

Vaqt o`tishi bilan yana bir qancha arabizmlar o`zbek tiliga kirib kelgan, bular: piyola, qirmizi, madrasa kabilardir.