O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi bm. Umarov

1. Mehnatdagi xususiyatlar — mehnatsevarlik, mehnatkashlik, tashabbuskorlik, ishga layoqat, ish- ga qobillik, mas'- uliyat, dangasalik, qo'nimsizlik

2. 
   
   Insonlarga muno- sabatlardagi sifatlar— odoblilik, mehribon- lik, takt, jonsaraklik, dilgirlik, altruizm, muloqotga kirishuv- chanlik, g'amxo'r- lik, rahm-shafqat
   

3. 
   
   Q^sz-o'ziga muno- sabatdagi sifatlar — kamtarlik, kamsu- qumlilik, mag'rurlik, o'ziga bino qo'yish, o'z-o'zini tanqid, ibo, sharm-hayo, manmansirash
   

4. 
   
   Narsalar va hodisalarga munosabatlarda namoyon bo'ladigan xususiyatlar — tartiblilik, oqillik, saranjom-sarishtalik, qo'li ochiqlik, ziqnalik, tejamkorlik, pokizalik
   

20. 
    
    rasm. Xarakter va uning namoyon bo'lishi
    

6. 
   
   Xarakter ijtimoiy sharoitlar, o'rganish va tarbiyalanish asosida asta-sekin shakllanadi. Bundajamoa va rahbar, atrofdagilarning xulq- atvori katta ahamiyatga ega. Kasbiy faoliyat haraktemi tarbiyalab hamda rivojlantiribgina qolmay, balki uning ijobiy belgilarini mustahkam- lashga, salbiylarini esa yo'qotishga olib keladi.
   
7. 
   
   Xodimlarni o'rganish va baholashni bilish muhim shart hisoblanadi. Buning uchun rahbar psixologik va pedagogik ta'sir etish usularini bilish lozim. Kuchli his-hayajon uyg'otuvchi holatlarda yuzaga keladigan sharoitlarda xodimlarning o'zini tutishi va faoliyatini o'rganish ularning xarakterini baholashda muhim ahamiyatga ega.
   
8. 
   
   Tartib-intizomli bo'lishda bir qator bir-biri bilan bog'liq belgilar. e'tiborlilik, harakatchanlik, bajaruvchilik, (prinsipiallik) qat'iyatlilik, faollik, mustaqillik va boshqalar shakllanishi kerak bo'ladi.
   
9. 
   
   Xodimlar bilan olib boriladigan ishlarda har qanday mafkura quyidagi asosiy maqsadlarni ko'zda tutadi:
   
10. 
    
    —muayyan g'oyaga ishontirish;
    
11. 
    
    —uyushtirish;
    
12. 
    
    —safarbar etish;
    
13. 
    
    —ma'naviy-ruhiy rag'batlantirish;
    
14. 
    
    —g'oyaviy tarbiyalash;
    
15. 
    
    —g'oyaviy immunitetni shakllantirish;
    
16. 
    
    —harakat dasturi bo'lish.
    
17. 
    
    Rahbar o'zining hulqi bilan xodimlarga o'rnak bo'lishi kerak. Xodimlarda ijobiy odatlarni shakllantirish va salbiylarini bartaraf qilish uchun ikkita yo'nalish tanlab olingan:
    

1. 
   
   O'zini tutish uchun qanday harakat qilish kerakligini to'g'ri tushunish;
   
2. 
   
   O'zini to'g'ri tutishni tashkil etish.
   

5. 
   
   O'quv faoliyatini tashkil etish va hoshqarish
   

6. 
   
   O'quv maskaniga (maktab, o'rta maxsus, oliy ta'lim) birinchi bor kelgan bolada qator qiyinchiliklar yuzaga keladi. Ularda awalo, o'quv maskani qoidalariga bo'ysunish qiyin kechadi. Boshlang'ich sinf o'quvchisi uchun eng qiyin qoida bu dars vaqtida jim o'tirishdir. O'qituvchilar o'quvchilarning doimo jim o'tirishiga harakat qilishadi, lekin kamharakatli, passiv, quwati kam bo'lgan o'quvchigina dars jarayonida uzoq vaqt jim o'tira oladi.
   
7. 
   
   O'quvchini qanday qilib o'quv maskani qoidalariga bo'ysunishga o'rgatish mumkin? Bu borada o'qituvchining o'quvchilar bilan qiladigan muomala-munosabat uslubining ahamiyati juda katta.
   
8. 
   
   Kichik o'quv maskani yoshidagi o'quvchilaming muhim xusu- siyatlaridan biri ulardagi o'qituvchiga ishonch hissi bo'lib, bunda o'qituvchining o'quvchiga ta'sir ko'rsatish imkoniyati juda kattadir. Bola o'qituvchini aql sohibi, ziyrak, sezgir, mehribon inson deb biladi. O'qituvchining obro'si oldida ota-onalar, oilaning boshqa a'zolari, qarindosh-urug'larining nufuzi keskin kamayadi. Shu sababli, bolalar o'qituvchining har bir so'zini qonun sifatida qabul qiladilar.
   
9. 
   
   Boshqaruv bu shunday yo'naltiruvchi kuchki, u insonlardagi ijodiy potensial imkoniyatlaridan oladigan sharoitlarni yuzaga chiqarishni maqsad qilib qo'yadi. Shunday ekan, o'qituvchining ta'lim- tarbiya jarayonini to'g'ri va oqilona boshqara olishi o'quvchi shaxsi kamolotida nihoyatda katta o'rin tutadi.
   
10. 
    
    Faoliyatdan kutiladigan natija psixologiyada maqsad deyiladi. O'quv jarayonining boshqarilishi ikkita asosiy maqsadni ko'zda tutadi. Ulardan birinchisi, o'quv jarayonini to'g'ri tashkil eta olish, ikkinchisi esa o'quvchilaming shaxsiy qiziqish va ehtiyojlarini qondirishdir. Ana shu maqsadlar boshqarishning vazifalarini belgilab beradi. Demak, o'quv jarayonini boshqarishning.
    
11.