O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti xidirova g. R., Raxmatullayeva f. M

6.3.Mintaqaviy turizmni rivojlantirish bosqichlari 
O‘zbekistonda iqtisodiyotning boshqa tarmoqlari qatorida turizm sohasining 
Markazlashgan Ma’muriy Boshqaruv tizimi 1971–1991- yillar davriga to‘g‘ri keldi. 
Bu davrda salbiy oqibatlar ham ko‘zga tashlana boshladi. Qurilmay qolgan 
turistik-rekreatsion maqsadidagi ob’ektlar sonining ko‘payishi, mavjudlarida esa
mijozlarga ko‘rsatilgan xizmatlarning sifati bo‘yicha ko‘plab e’tirozlar paydo bo‘la 
boshladi. Ijtimoiy tadqiqotlarga ko‘ra mehmonxonalar, turbazalar, dam olish uylari 
hamda pansionatlar tomonidan taklif qilinadigan 50 foizgacha bo‘lgan barcha 
xizmatlar fuqarolarning 
noroziligini keltirib 
chiqargan. 
Joylashtirish 
va 
ovqatlantirish xizmatlari bilan birga hordiq chiqarish va tibbiy xizmat ko‘rsatish
talab darajasida bo‘lmagan. Turistik xizmat turlari va hajmi sezilarsiz va sifatsiz 
bo‘lgan. 

---

68 
O‘zbekistonning turizm sohasidagi rivojlanishni shartli ravishda to‘rtta 
bosqichga ajratsak bo‘ladi. 
Birinchi 
bosqich. 
Mustaqillikka 
erishgach, 
1991-yildan 
keyin 
O‘zbekistonning turistik xizmatlar bozori shakllana boshladi. Aynan shu davrda
Respublika o‘zining iqtisodiy mustaqilligini va mustaqil ravishda tashqi dunyo 
bozorlariga chiqishini e’lon qildi. Shu davrda qabul qilingan tashqi iqtisodiy 
faoliyat to‘g‘risidagi qonun turistik xizmatlarni sotuvchi korxonalarga yangi asos 
yaratdi. Natijada, tarmoqda yangi boshqaruv tizimini shakllantirish, turistik biznesni 
yuritishga yordamlashadigan qo‘shimcha biznes turlarini yaratish, sohaga xizmat 
qiladigan bank, audit, maslahat xizmatlarini tashkil etish, viloyatlarda turizm 
tarmog‘ining mintaqaviy bo‘linmalarini tuzish, xalqaro miqyosda turizm 
mahsulotini 
reklama 
qilish, 
xususiylashtirilgan 
turistik 
korxonalarni 
litsenziyalashtirish kabi masalalarga alohida e’tibor berildi. Mustaqillikdan keyin, 
turizm sohasida bir vaqtning o‘zida uchta muhim jarayon amalga oshirildi: 

birinchi jarayon: eski tizimdagi korxona va tashkilotlarning tanazzulga 
uchrashi (ekskursiya byurosi, sayohat byurosi), o‘zlarining tuzilishi va faoliyat 
turiga ko‘ra yangi xizmat ko‘rsatish talablariga javob bermay qoldi; 

ikkinchi jarayon: turoperator va turagent sifatida nomlangan yangi
tashkilotlar tuzildi; 

uchinchi jarayon: eski turistik korxonalarni qayta qurish yo‘li bilan 
O‘zbekiston va xorijiy iste’molchilar talab qiluvchi turistik mahsulotni ishlab 
chiqish yo‘lga qo‘yildi. 
1992-yilda Respublikada «O‘zbekturizm» Milliy Kompaniyasi tashkil etildi 
va turizm sohasida bu kompaniya barcha tashkiliy, boshqaruv hamda 
muvofiqlashtirish 
funksiyalarini 
amalga 
oshira 
boshladi. 
1993-yilda 
«O‘zbekturizm» Milliy Kompaniyasi Butunjahon turizm tashkilotiga (BTT) haqiqiy 
a’zo bo‘lib kirdi. Bu jarayon o‘z navbatida xalqaro turizmni rivojlantirishda muhim 
omil bo‘lib xizmat qildi. 1994-yilda BMT ning YUNESKO tashkiloti hamda 
O‘zbekiston hukumatining tashabbusi bilan Samarqand shahrida Buyuk Ipak 
yo‘lidagi shaharlarda xalqaro turizmni rivojlantirish bo‘yicha Samarqand 
Deklaratsiyasi qabul qilindi.
Bu bosqich mobaynida, ya’ni 1994-yilda ishlab chiqilgan «Turistik 
korxonalarni xususiylashtirish va davlat tasarrufidan chiqarish dasturi» chuqur 
tizimli – institutsional o‘zgarishlarni amalga oshirishda juda katta ahamiyat kasb 
etdi. 1994–1995-yillar mobaynida «O‘zbekturizm» Milliy Kompaniyasining 87,8 
foiz turistik ob’ektlari xususiylashtirildi va davlat tasarrufidan chiqarilgan edi.
Amalga oshirilgan o‘zgarishlar turistlarni qabul qilish shaklini jadallik bilan
rivojlantirdi. 1995-yilda qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 
«Buyuk ipak yo‘lini qayta tiklashda O‘zbekiston Respublikasining ishtirokini avj 

---

69 
oldirish va Respublikada xalqaro turizmni rivojlantirish borasidagi chora-tadbirlar» 
to‘g‘risidagi Farmoni
31
Buyuk Ipak yo‘lida turistik mahsulotni tiklash borasida 
strategik ahamiyatga ega bo‘ldi.
Bu o‘z navbatida O‘zbekiston turizm sohasidagi islohotlarning ikkinchi