O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni

Hozirgi zamon fanining muhim xususiyatlari.
XX asr boshlariga kelib, uning har tomonlama rivojlanishi fanning 
ijtimoiy ong tizimidagi o’rni va ahamiyatini yangicha tushunishni taqozo etdi. Hozirgi zamon faniga xos bo’lgan 
quyidagi xususiyatlarni ko’rsatish mumkin: 
- fan o’zining o’rganish sohalarini kengaytirib, mikroolam, makroolam muammolarini o’rganish bilan shug’ullana 
boshladi. Mikro- va makroolamni o’rganish uchun fan an’anaviy usullardan tashqari, yangi usullardan, maxsus 
asboblardan, matematik modellashtirish usulidan foydalana boshladi; 
- ilmiy bilishning sub’ektiv jihatlariga alohida e’tibor berila boshlandi. Bu esa mutaxasisning o’rganayotgan 
sohasini chuqurroq va kengroq bilishini taqozo etdi; 
- falsafa va fanda olamdagi narsa-hodisa va jarayonlarning qonuniyat va tartib asosida ro’y berishi to’g’risidagi 
qarashlardan farqli ravishda rivojlanish tartib va tartibsizlik birligidan iborat ekani e’tirof qilina boshlandi; 
- fan taraqqiyoti milliy doiradan chiqib, tobora baynalmilal xarakter kasb eta boshladi. Uning yutuqlari butun 
insoniyatning mulki sifatida anglana boshladi; 
- fanning insonparvarlik va taraqqiyparvarlik mohiyati to’laroq namoyon bo’ldi; 
- fanning rivoji olimlarning qadriyatlarni e’zozlash va baholashda yangicha mezonlarni ishlab chiqishni taqozo etdi. 
Bu olimlarning biror-bir fan sohasini yakka hukumronlik bilan egallab olmasligi, ilmiy yangiliklarni boshqalardan 
yashirmasligi, ko’chirmachilik qilmasligi, o’z qadr-qimmatini toptamasligi kabilarda namoyon bo’ldi; 
- jahon miqyosida ilmiy salohiyatni, ilm-fan yutuqlarini boshqa mamlakatlarga chiqarish moddiy ne’matlar 
chiqarishdan ko’ra foydaliroq bo’lib qoldi. Bu esa jahon miqyosida informatsion jamiyatni, insoniyatning bir butun 
hamjamiyati shakllanishining muhim omillaridan biri bo’lib qoldi; 
- tabiiy va ijtimoiy fanlarning o’zaro uzviy bog’liqligi, ta’siri kuchaydi. Tabiiatshunos olimlarning ijtimoiy fan 
yutuqlaridan foydalanishi inson va tabiat o’rtasidagi munosabatlarni insoniylashtirishda, tabiatni muhofaza etishda 
muhim ahamiyat kasb etdi; 
- fan umumbashariy va umuminsoniy muammolarni hal etish bilan jiddiy shug’ullana boshladi; 

---

- fan insoniyat hayotidagi qator muammolarni hal etibgina qolmay, uning hayotiga jiddiy tahdid soladigan 
muammolarni ham keltirib chiqardi. Olimning o’z ilmiy faoliyati uchun javobgarligini oshirish, insoniyat hayoti, 
tinchligi uchun tahdid soladigan ilmiy izlanishlarni taqiqlash, nazorat qilish hozirgi zamon fanining muhim 
muammolaridan biridir.