O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov
Yüklə 8,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
12.3. Gidravlik yuritma
Hozirgi vaqtda foydali ish koeffisientining yuqoriligi, tezlikni pog’onasiz rostlash imkoniyatining kengligi, istalgan ish rejimida chidamli ishlay olishi, boshqarishning oddiyligi, ish organlarini istalgan vaziyatga qo’yish mumkinligi, ixchamligi, katta quvvatlarni uzata olishi kabi qator afzalliklari tufayli gidravlik yuritmalar yuk ko’tarish mashinalari va qurilmalarida ko’plab ishlatilmoqda. So’nggi paytda ko’pgina kranlarda ko’tarish-tushirish, harakatga keltirish, ilgak qulochini o’zgartirish, burishda gidravlik yuritmalar ishlatilmokda. 1 , ДВ н н фак УД N N УД 163 12.5-rasm. Gidravlik yuritmaning printsipial sxemasi. Gidravlik yuritmada elektr dvigatel yoki ichki yonuv dvigateli harakatlantiradigan nasosda mexanik energiya suyuqlik oqimi energiyasiga – gidravlik bosimga aylanadi, so’ngra suyuqlik kuch tsilindriga yoki gidromotorga keladi, bunda suyuqlik oqimi energiyasi mexanik energiyaga aylanadi. Gidravlik yuritmalarning printsipial sxemasi 12.5-rasmda tasvirlangan. Ish suyuqligi bak 3 dan dvigatel 1 harakatlantiradigan nasos 2 vositasida taqsimlagich 5 ga keladi. Bunda taqsimlagich gidrotsilindr 6 shtokini surishga, shtokni qaytarishga yoki uni ma’lum vaziyatda to’xtatishga imkon beradi. Klapan sistemani o’ta nagruzkalardan saqlaydi. Ish organi tezligini hajmiy va drosselli rostlab, pog’onasiz o’zgartiriladi. Hajmiy rostlashda ish unumdorligi o’zgaruvchan nasos qo’llaniladi, bunda nasos harakati tekis o’zgartirilsa, gidromotor valining aylanish tezligi yoki gidrotsilindr shtokiniig harakati tekis o’zgaradi. Bunday rostlash usuli rostlashning keng diapazonida eng katta foydali ish koeffisientini ta’minlaydi. Drosselli rostlashda nasos uzatayotgan suyuqlik ikki oqimga bo’linadi: birinchisi gidromotor (gidrotsilindr) ga keladi, ikkinchisi bakka qaytadi. Rostlashnnng bunday usuli tejamsiz, chunki nasos doimo to’la nagruzkada ishlaydi, bu usul faqat quvvatli gidroyuritmalarda qo’llaniladi. Gidravlik yuritmaning asosiy organi nasos hisoblanadi, u shesternyali, parrakli, aksial yoki radial-plunjerli bo’lishi mumkin. Shesternyali nasos eng ko’p tarqalgan. Uning konstruktsiyasi oddiy, ishonchli ishlaydi va gidromotor rejimida foydalanishga yaraydi. Shesternyali nasoslar ish unumdorligi o’zgarmas (400 l/min gacha) va 164 suyuqlik bosimi 15 MPa gacha qilib ishlab chiqariladi. Shesternyali nasos (12.6 rasm) bir-biri bilan tishlashadigan ikkita shesternya 1 va 3, bu shesternyalar joylashgan korpus 2 dan tuzilgan. Harakat yetakchi valga shponka bilan mahkamlangan shesternya 1 orqali yetaklanuvchn shesternya 2 ga uzatiladi. Shesternya 1 va 3 tashqi tomondan tishlashgani uchun nasosning o’zi ham tashqi tishlashmali shesternyali nasos deyiladi. So’ruvchi gidrotrubalar shesternyalarga tishlar ajraladigan tomondan, bosimli gidrotrubalar esa tishlar tishlashga kiradigan tomondan keltirilgan. Tishlarning kallaklari tishlashib, tishlar orasidagi botiqlardan moyni siqib chiqaradi, natijada gidrosistemaning bosim gidrotrubasida bosim vujudga keladi. So’ruvchi gidrotrubadan kelayotgan suyuqlik tishlar botiqlari bilan nasos korpusi devori orasidagi bo’shliqlardagi bosim gidrotrubasiga o’tadi. Suyuqlikning shesternyali nasosdagi harakati (12.6-rasm) strelkalar bilan ko’rsatilgan. Shesternyali nasoslar ko’prikli kranlarda, ko’tarish va harakatlantirish mexanizmlarida ishlatilmoqda. Shesternyali nasoslarning FIK boshqa tipdagi nasoslarnikiga qaraganda ancha past (kupi bilan 0,7...0,75) va yuqori bosimlarda ishlatilganda uzoqqa chidamaydi. Yon tomonlaridagi tirqishlarni kamaytirish uchun yuqori bosimli nasoslarda maxsus vtulkalarni shesternyalarning yon sirtlariga avtomatik ravishda siqib-siqib quyish ko’zda tutiladi. Bunda suyuqlikning ish bosimidan foydalaniladi. Radial tirqishlarni kamaytirish uchun esa shesternyalar bilan nasos korpusi orasidagi zazorni iloji boricha kichraytirish kerak. Konstruktsiyaning oddiyligi va arzonligi shesternyali nasoslarning afzalligidir, shuning uchun ulardan FIK ning qiymati unchalik ahamiyatga ega bo’lmagan kran gidravlik uzatmalarida foydalanish tavsiya etiladi. Stator ichida joylashgan parrakli nasos rotori radial o’yiqlarida qo’zg’aluvchi 10 – 12 ta parraklar 1 bor. Parraklar minimal masofada yotgan nuqtadan o’tmayotganida rotor bilan stator orasidagi bo’shliqning hajmi ortadi, natijala bu bo’shliq so’rish kanali A – V orqali keluvchi ish suyuqligi bilan to’ladi. Parraklar rotor bilan stator orasidagi maksimal masofada yotgan nuqtadan o’tganda parraklar orasidagi bo’shliq kichiklasha boshlaydi va ish suyuqligi, haydash bo’shlig’iga siqiladi hamda B – G haydash kanaliga o’tadi. Bunday nasoslarning ish unumdorligi 200l/min, aylanishlar chastotasi minutiga 1200 – 1800 da quvvati 15 – 85 kVt bo’ladi. 165 Aksial-porshenli nasos 12.6-rasmda ko’rsatilgan. Nasosning diski 8 payvandlangan harakatlantirish vali 1 tsilindrlar bloki 5 ga nisbatan ma’lum burchak ostida joylashgan. Sharnirlar 2 va 7 disk 8 ga mahkamlangan. Val aylanganda disk 8 nasoslar 6 orqali tsilindrlar blokini aylantiradi, porshenlar esa ilgarilanma-qaytma harakat qiladi, natijada kanal 3 dan ish suyuqligi so’riladi, taqsimlash diski 4 uni boshqa kanalga haydaydi. Bunday nasoslarning ish unumdorligi 1000 l/min, aylanishlar soni minutiga 3000 bo’lganda 25,0...30,0 MPa bosimni ta’minlab turadi. Ular ixcham, yuqori bosimlarda FIK yuqori; inertsiyasi nisbatan kichik bo’ladi. Yüklə 8,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|