O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi guliston davlat universiteti turdiqulov T

 
prjevalskiy 
yovvoyi oti xonaki otlarning bevosita yovvoyi ajdodi emasligi 
aniqlangan. 
Xonaki quyon ayrim dalillarga ko‘ra, O‘rta dengiz atrofidagi mamlakatlarda 
va g‘arbiy Evropada keng tarqalgan yovvoyi quyon (krolik – Oryctolagus 
cuniculus) dan kelib chiqqan (20-rasm). 
20-rasm. Yovvoyi quyon 
Ular o‘rta asrda dastlab Ispaniyada qo‘lga o‘rgatilgan. Hozir ularning 50 
tacha zoti ko‘paytiriladi. Sertivit zotlari orasida angor quyoni, go‘shtdor 
yo‘nalishdagi oq velikan va shinshilla zotlari katta ahamiyatga ega. 
Hayvonlarni xonakilashtirish va hozirgi vaqtdagi yuqori mahsuldorli chorva 
mollari zotlarini yaratguncha o‘tgan davr mobaynida juda katta insoniyat mehnati, 
aql-zakovati sarf etilgan. Demak, xonakilashtirilgan hayvonlar bir necha inson 
avlodlarining mehnat mahsulidir. 

---

25 
 
Xonakilashtirish ta‘sirida hayvonlarda yuz bergan o‘zgarishlar.
Xonakilashtirilgan hayvon va parandalar ustida tanlash, saralash va naslchilik 
ishlari olib borildi. Natijada ko‘plab sermahsul, tezetiluvchan, serpusht zotlar 
yaratildi. Nasl berishining mavsumiyligi o‘zgardi, ya‘ni istagan vaqtda ulardan 
nasl olishga erishildi. 
Hayvonlarni xonakilashtirish jarayonida uning tashqi ko‘rinishi va jussasida 
katta o‘zgarishlar yuz berdi. Masalan, qoramollar o‘zining yovvoyi ajdodlari (tur) 
ga nisbatan birmuncha kichikroq bo‘lib qolgan bo‘lsa, ot va cho‘chqalarning 
hozirgi zotlari aksincha, o‘zlarining yovvoyi ajdodlariga nisbatan kattalashgan. 
Yovvoyi hayvonlarga xos bo‘lgan, tashqi qiyofasining bir xil rangdaligi, 
xonakilashtirish jarayonida turli xil rang va qiyofaga o‘zgardi. Qo‘ylarni 
xonakilashtirish natijasida, ularning juni mayinlashdi, ko‘pchilik zotlarida tulash 
barham topdi, jun mahsuldorligi bir necha baravarga oshdi. Xonakilashtirish 
jarayonida chorva mollarining sut va boshqa xil mahsuldorligi, nasl berish 
qobiliyati ham oshdi. Ularning xulq-atvorida ham o‘zgarish yuz berdi: xonaki 
hayvonlar yovvoyi ajdodlariga nisbatan yuvosh bo‘lib qoldi. 
Hayvonlarning yovvoyi vakillarini xonakilashtirish ishlari hozirda ham 
davom etmoqda. Masalan, tog‘ echkisi (marallar), antilop, los, tuyaqush, qunduz, 
tulki, norka, nutriya, ondatra, shinshilla va xokazolar shular jumlasidandir. 
Hayvonlarni xonakilashtirish ularning mahsuldorligini keskin oshirish 
imkonini berdi. Shuningdek, yangi zot va gruppalarni yaratish, chorva mollari va 
parandalarni duragaylash natijasida inson ehtiyoji uchun ko‘plab sifatli, arzon 
mahsulot etishtirishga erishildi.