Stabillashtiruvchi tanlanish, populyatsiyaning o’zgaruvchanligini qisqartiradi va turg’unligini oshiradai. Agar bir necha bo’g’in mobaynida yashash sharoiti o’zgarmsa, u holda populyatsiya – yuqori moslanish darajasiga ega bo’ladi va tabiiy tanlanish genetik o’zgaruvchanlikni stabillashtirishga tomon yo’naltiradi. Tanlanishning bu formasini rus olimi Shmalgauzen stabillashtiruvchi tanlanish deb nomladi. Dizruptiv tanlanish,muhit sharoitining o’zgarishi natijasida bir necha formalarning vujudga kelishi kuzatiladi. Bu tanlash natijasida birinchidan, populyatsiyada polimorfizim ortadi, ikkinchidan esa divergentsiya va izolyatsiya ro’y beradi. Dizruptiv tanlanishni, O’zbekistonning hamma hududlarida keng tarqalgan quruqlik mollyuskasi Xeropicta candacharica chig’anoqlarida rivojlangan jigar chiziqlarda vujidga kelgan polimorfizimda ham ko’rsa bo’ladi. Bu turning chig’anog’ida jigar rangdagi chiziqlar soni muhit sharoitiga qarab o’zgarib turadi. Masalan, cho’l hududlarda tarqalgan vakillarida jigarrang chiziqlar qarib rivojlanmagan bo’lsa, tog’ hududlarida tarqalganlarida esa ushbu chiziqlar yaxshi rivojlangan. Destabillashtiruvchi tanlanishorganizmlarda intinsiv tanlanish jarayonida biror bir aniq yo’nalishda korelativ aloqalarning buzilishida namoyon bo’ladi. Masalan, yirtqich hayvonlarning tutqunlikda ushlab turish natijasida ulardagi tajovuzkorlik xususiyatini yo’q bo’lishiga olib keladi, bu esa o’z navbatida ko’payish tsiklini destabillashuviga (hayvonning yil davomida bir necha marotiba tug’ishi) olib keladi.
5- Laboratoriya ishi Mavzu: Tabiiy tanlash qonuniyatlarini o’simliklar misoloida o’rganish Maqsad: Tabiiy tanlashning asosiy shakillarini ajrata olish va ularning organizimlar evolyutsiyadagi ahmiyatini bilish. Material: parazit o’simliklarning orginal rasmi turli xil navli bug’doy, g’o’za gerbariysi, turli xildagi o’simlik gullari.
