O‘zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi guliston davlat universiteti san`atshunoslik fakulteti

2.Reja: “Qarorlar shajarasi” metodining amaliy tatbig‘i.
Ushbu metodni amalga oshirish sxemasiga asosan proyeksion chizmachilikdagi asosiy katta mavzular bo‘yicha tahlillar amalga oshiriladi. Quyida detalning qanday yaqqol tasvirini bajarish samarali bo‘lishi “Qarorlar shajarasi” metodi misolida ko‘rsatilgan.
Masalan, 11.1-jadvalda “Detalning qanday yaqqol tasvirini bajarish samarali bo‘ladi” degan savolga “Izometrik proyeksiyasini”, “Frontal dimetrik proyeksiyasini”, “Texnik rasmini” degan j avoblarning afzallik va kamchilik tomonlari talabalar tomonidan tahlil qilinadi va so‘ngra umumiy qarorga kelinadi.
Bunday muammolarni proyeksion chizmachilikdagi ko‘plab mavzular bo‘yicha ham tahlil qilish mumkin. Masalan, 11.2-j advalda “Detal yaqqol tasviriga asosan uning orthogonal proyeksiyasida qanday qirqim tadbiq qilish to‘g‘ri bo‘ladi” degan savol muhokamaga qo‘yilgan.
Chizmachilik fanidagi “Aylanani teng bo‘laklarga bo‘lish usullari”, “Lekalo egri chiziqlarini yasash usullari”, ko‘rinishlar mavzusiga oid “A” va “E” tizimlarning o‘zaro tahlili, “Qirqim turlari”, “Kesim turlari”, “Aksonometrik proyeksiyalar”, “Ajraluvchi birikmalar”, “Ajralmas birikmalar”, “Uzatmalar” va hokazo mavzularni ham ushbu interfaol metod yordamida o‘rgatish o‘zining ijobiy samarasini berishi mumkin.

11.2-jadval

Detal yaqqol tasviriga asosan uning orthogonal proyeksiyasida
qanday qirqim tatbiq qilish to‘g‘ri bo‘ladi?

Detaining qanday yaqqol tasvirini bajarish samarali bo ‘ladi
To‘g‘ri burchakli izometrik proyeksiyasini		Qiyshiq burchakli frontal dimetrik proyeksiyasini		Texnik rasmini
afzalligi	kamchiligi	afzalligi	kamchiligi	afzalligi	kamchiligi
1 .Detal izometriyasi uning o‘ziga o‘xshaydi. Barcha tekislikdagi aylanalar bir xil usulda chiziladi. Chizish juda qulay. Eng ommalashgan aksonomet- riya turi hisoblanadi. Chizg‘ich- larda ellipslarning maxsus formalari ommaviy tarzda ishlab chiqarilgan. 6.O‘qlardagi qisqarish koeffisiyent- lari bir xil.	Aylana- lari bitta tekislikka parallel bo‘lgan detallarni izomet- riyasini qurish maqsadga muvofiq emas va u ko‘p vaqtni oladi. Detalni izomet- riyasi o‘zining o‘lchami- dan biroz kattalashib ko‘rinadi.	Aylanalari bitta tekislikka parallel bo‘lgan detallarni frontal dimetriyasini qurish eng oson va qulay hisoblanadi. O‘qlarini hosil qilish juda qulay. Ko‘pincha frontal dimetriyada detal bosh ko‘rinishi o‘zgartiril- masdan shundayligi- cha olib ko‘chiriladi.	.Aylanalari bitta tekislikka parallel bo‘lmagan detallarni frontal dimetriyasini qurish maqsadga muvofiq emas. Chunki aylanani oval ko‘rinishida chizish uchun ko‘plab geometrik yasashlarni amalga oshirish talab etiladi. Detalni Y o‘qi bo‘yicha o‘lchamlari ikki marta qisqartirilib olinadi va detal dimetriyasi uning o‘ziga o‘xshamay qoladi. Uchala o‘qdagi qisqarish koeffisiyentlari bir xil bo‘lmaganligi sababli qo‘shimcha matematik amallar bajariladi. 4.O‘quv jarayonida talabalar keng foydalanmaydilar. 5.Har qanday shakldagi detal aksonometriyasini qurishda frontal dimetriyani tadbiq qilish samarali bo‘lavermaydi.	1.Qo‘lda, chizma asboblarisiz, tezlikda bajariladi. 2.O‘quvchining rasm chizish malakasini kuchaytiradi. 3.Loyihalash jarayonida vaqtni tejash uchun eng qulay usul hisoblanadi. 4.Shrafirovkalash orqali detalning yaqqolligi yanada aniq ko‘rinadi. 5.Ta'mirlash yoki ishlab chiqarish jarayonida, shuningdek, shoshilinch vaziyatlarda detalning texnik rasmini bajarish samarali bo‘ladi. 6.O‘quvchida uzunlik, kenglik va balandlik o‘lchamlari o‘rtasidagi nisbatlarni ko‘z chamasida to‘g‘ri hamda aniq farqlay olish malakasini shakllantiradi.	1 . Aksonomet riya o‘qlarini qo‘lda 100% aniq qurib bo‘lmaydi. Detalning uzunlik, kenglik va balandlik o‘lchamlari o‘rtasidagi nisbatlar buzilishi mumkin. Aksonomet- riyani qaysi turning o‘qlaridan foydalanish lozimligini barcha o‘quvchi ham bilavermaydi. Chizmada aniqlik buzilishi mumkin.
QAROR: Eng avvalo detalning tuzilishidan kelib chiqqan va chizmadan ko‘zlangan maqsadga amal qilgan holda yaqqol tasvir yasashning maqsadga muvofiq turini tanlash kerak. Shundagina detalning izometrik, frontal dimetrik yoki texnikaviy rasmini bajarish o‘z o‘rnida to‘g‘ri tadbiq qilingan bo‘ladi.

Oddiy qirqim (frontal)		Ko’rinislini yarimi bilan qirqimni yarimi birlashtirilsin		Mahalliy qirqim