O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. U. Raxmonov

 
Induksion, dielektrik pechlar va qurilmalar 
metallarni eritishda, 
toblashda va dielektriklarni qizdirishda ishlatiladi. 
Induksion pechlarda metallni eritish undan induksion tokning o‘tishi 
natijasida hosil bo‘ladigan issiqlik hisobiga bo‘ladi. Eritish pechlari 
ferromagnit o‘zakli yoki o‘zaksiz qilib tayyorlanishi mumkin. O‘zakli 
pechlar rangli metallar va ularning qotishmalarini eritishda ishlatiladi. Ular 
bir, ikki, uch fazali qilib ishlab chiqariladilar va quvvatlari 2000 kVA 
gacha bo‘ladi. Quvvat koeffitsientining miqdori alyumin eritishda 0,2

0,4 
oralig‘ida, mis eritishda esa 0,6

0,8 oralig‘ida kuzatiladi. O‘zaksiz pechlar 
asosan yuqori sifatli po‘lat eritishda ishlatiladilar. Ular ko‘p hollarda 
yuqori chastotali(500-10000 Gs) tristorli yoki elektr 
mashinali 
o‘zgartgichlar orqali ishlaydilar. Yuritgichlar esa korxona chastotali 
manbalardan ta’minlanadilar. Bunday pechlarning quvvatlari 4500 kVA 
dan oshmaydi, quvvat koeffitsientlari esa kichik (0,05-0,25). Eritish 
pechlari II toifali iste’molchilar guruhlariga kiradilar.
Dielektrik 
qizdirish 
qurilmalarida 
qizdiriladigan 
buyum 
kondensatorning elektr maydoni ta’siriga joylashtiriladi va qizish siljish 
tokining hisobiga bo‘ladi. Bunday qurilmalar yog‘ochlarni quritishda, 
presskukunlarni qizdirishda, plastinkalarni payvandlashda, mahsulotlarni 
sterillashda keng ishlatiladilar. Ta’minlash 20-40 MGs li manbalardan 
bajariladi. Elektr ta’minotining uzliksizligi bo‘yicha dielektrik qizdirish 
uskunalari II toifali iste’molchilar guruhiga kiradi. 
Elektr yoy pechlari 
bevosita va bilvosita ta’sir qiluvchi pechlarga 

---

33 
bo‘linadilar. Birinchi holda metallni qizdirish va eritish elektrod va metall 
oralig‘ida bo‘ladigan yoydan kelib chiqadigan issiqlik hisobiga bo‘ladi. 
Bevosita ta’sirli pechlarning keng tarqalgani po‘lat erituvchi va vakuumli 
pechlardir. 
Po‘lat erituvchi pechlar sanoat chastotali, 6-110 kV li elektr manbasiga 
ulanadilar. Bir qurilmaning quvvat 45000 kVA gacha bo‘lib, quvvat 
koeffitsienti 0,85-0,9. Metallni eritish jarayonida ekspluatatsion takroriy 
qisqa tutashuv sodir bo‘ladi va tokning miqdori me’yoridan 2,5-3,5 
marotaba ortadi. Bu esa podstansiya shinalaridan kuchlanishni pasayishiga 
olib kelib, boshqa elektr iste’molchilarining ishiga salbiy ta’sir qiladi. 
Shuning uchun ko‘p hollarda bunday pechlarga ayrim transformator 
podstansiyalaridan energiya beriladi.
Yoyli vakuum pechlarining quvvati 2000 kVA gacha bo‘lib, ta’minlash 
30-40 V o‘zgarmas tok manbasidan bajariladi. Elektr energiyasining 
manba sifatida 50 Gs li tarmoqga ulanadigan yarim o‘tkazgichli yoki elektr 
mashinali o‘zgartgichlarni ishlatish mumkin. Vakuumli yoy pechlari I 
toifali iste’molchilardan hisoblanadi. 
Bilvosita ta’sir etuvchi pechlarda metallni qizdirish, eritish ko‘mir 
elektrodlar oralig‘idagi yoydan hosil bo‘lgan issiqlik hisobiga bajariladi. 
Bunday pechlar mis va uning qotishmalarini eritishda ishlatiladi. Quvvati 
500 kVA dan oshmaydi. Bilvosita pechlar 50 Gs li tarmoqqa maxsus 
transformator orqali ulaniladi. Elektr ta’minotini ishonchligi nuqtai 
nazaridan I iste’molchi hisoblanadi.