O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi I. U. Raxmonov

2.2. Sanoat korxonalarining elektr energiya iste’molchilarini 
guruhlash. 
Hozirgi zamon korxonalarida ishlab chiqarish jarayonlari o‘zlarining 
murakkabligi va ko‘p energiya qabul qiluvchi agregatlarining mavjudligi 
bilan 
ajralib 
turadi. 
Sanoat 
korxonalarining 
elektr 
yuklamalari 
tayyorlanayotgan mahsulotlarining miqdori, texnologik jarayonning 
avtomatlashtirish darajasi, atrof-muhitni ifloslantirmaslikni qo‘yiladigan 
talablar, ishchi va xizmatchilarni ish sharoitlarini yaxshilash va muhofaza 
qilish bilan bog‘liq bo‘lgan ko‘rsatgichlari bilan belgilanadi. 
1. Umumsanoat kuch qurilmalari.
Bu guruh iste’molchilarga 
kompressorlar, ventilyatorlar, nasoslar va ko‘tarma-transport qurilmalari 
kiradi. Bu qurilmalarning yuritgichlari o‘zgarmas yuklama bilan uzoq 
vaqtgacha ishlaydi va quvvatlariga qarab 0,22

10 kV kuchlanishda 50 Gs 
chastotali elektr energiyasi bilan ta’minlanadilar. Yuklamalar asosan, tekis 
va simmetrik. Bu qurilmalarning quvvat koeffitsientlari stabil bo‘lib, 0,8-
0,85 oralig‘ida. Elektr ta’minotida uzilish sodir bo‘lishi kerak emas. 
Masalan, 
metallurgiya 
zavodining 
nasos 
stansiyalaridagi 
elektr 
ta’minotidagi uzilish domna pechlarini ishdan chiqarib juda katta 
miqdorida zarar keltiradi. Yong‘in paytida nasos qurilmalarini elektr 
manbalaridan 
uzilishi 
qanday 
oqibatlarga 
olib 
kelishi 
haqida 

---

29 
tushuntirilmasa ham bo‘ladi. Ayrim sexlarda ventilyator yuritgichlarida 
elektr ta’minotini to‘xtashi ishlayotgan kishilarni yalpi zaharlanishiga olib 
keladi. Bunday qurilmalar I toifali iste’molchilar turkumiga kiradi. Ular 
kamida ikki mustaqil ta’minlash manbalaridan elektr energiyasini olishlari 
kerak. 
Katta quvvatli kompressorlarda, nasoslarda va ventilyatorlarda elektr 
yuritma sifatida reaktiv quvvat ishlab chikaruvchi sinxron mashinalar 
ishlatiladi.
Ko‘tarma-transport qurilmalari takroriy qisqa muddatli rejimda 
ishlaydilar. Bu qurilmalarda yuklamani keskin o‘zgarish hollari ko‘p 
uchraydi. Shuning uchun quvvat koeffitsienti katta oraliqda o‘zgaradi(0,3-
0,8). Bu qurilmalar qayerda o‘rnatilganligiga qarab I yoki II toifali bo‘lishi 
mumkin. Ko‘tarma-transort qurilmalarida 50 Gs li o‘zgaruvchan tok yoki 
o‘zgarmas tok ishlatiladi. O‘zgaruvchan tok tomonidan yuklama uchta faza 
uchun simmetrik bo‘ladi.