O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Erkin raqobatga asoslangan bozor iqtisodiyoti 
resurslarga xususiy 
mulkchilik, iqtisodiy faoliyatda va tadbirkorlikda erkinlik, iqtisodiy 
jarayonlarni tartiblashda va uyg‗unlashtirishda bozor mexanizmidan 
foydalanish bilan tavsiflanadi. Bunday tizimda uning ham bir 
qatnashchisining xulq-atvori shaxsiy manfaatiga asoslanadi, har bir 
iqtisodiy birlik, alohida qabul qilingan qarorlar asosida, o‗zlarining 
daromadlarini eng yuqori darajada yetkazishga intiladi. Bozor tizimi 
yordamida alohida qabul qilingan qarorlar uyg‗unlashtiriladi. Raqobat 
sharoitida tovarlar (xizmatlarning) ishlab chiqarilishi, resurslarning 
taklif qilinishi shuni bildiradiki, har bir mahsulot va resurslarning 
ko‗plab mustaqil harakat qiluvchi xaridor va sotuvchilari mavjud 
bo‗ladi. Bu yerda iqtisodiy jarayonlarga davlatning aralashuvi 
cheklangan tavsifga ega bo‗ladi. Shu sababli davlatning roli, xususiy 
mulkni 
himoya 
qilish 
va 
erkin 
bozorning 
amal 
qilinishi 
yengillashtiruvchi ishonchli huquqiy tartiblar o‗rnatishdan iboratdir.
Hozirgi zamon bozor iqtisodiyoti
. Hozirgi davrda real hayotda 
bozor iqtisodiyoti sof bozor mexanizmi va rejali iqtisodiyot unsurlarini 
mujassamlashtiradi. Mulkchilikning har xil shakllari, tadbirkorlikning 
turli yo‗nalishlari mavjud bo‗ladi, unda rejalashtirish, prognozlash, 
aholini sotsial himoyalash kuchayadi.
 
Savollar: 
 
1. Ehtiyojlarning o‗zgarishiga qanday omil ta‘sir o‗tkazadi? 
2. Ehtiyojlar o‗rtasidagi ziddiyatning sababini izohlang? 
3. Mehnat qilish ehtiyoji nima? 
4. Cheksiz ehtiyojlarni qanday qondirish mumkin? 
5. Ehtiyojlarni qondirish vositalari va usullari nima bilan farqlanadi? 
6. Siyosiy iqtisod, iqtisod, iqtisodiy nazariyalar tushunchasi o‗rtasi-
dagi farqlar nimalardan iborat? 
7. Iqtisodiy qarashlarning davrlar o‗tishi bilan o‗zgarishi va yangicha 
ko‗rinishga ega bo‗lishining sababini izohlang. 
8. Hozirgi iqtisodiy qarashlarning rivojlanishida qadimgi davrdagi 
g‗oyalar, nazariyalarning ahamiyatini izohlang. 
9. Davlatning qonunlari, qarorlari bilan iqtisodiy qonunlar o‗rtasidagi 
bog‗liqlikni asoslab bering. 

---

18 
10. Iqtisodiy qonun, kategoriya, tamoyil, uslublar kabi ilmiy tushun-
chalarning mazmuni nimadan iborat va ular o‗rtasida qanday bog‗liqlik 
mavjud? 
11. Metodologiya va metod o‗rtasida qanday farq bor? 
12. Qonuniyat nima? Qonun bilan qonuniyat o‗rtasida qanday bog‗-
liqlik mavjud? 
13. Milliy mafkura, milliy g‗oya, milliy istiqlol tushunchalarining 
iqtisodiyot nazariyasi fanining vazifalari bilan bog‗liq ekanligini asoslab 
bering. 
14. Faktlarni umumlashtirish natijasida olinadigan xulosalar qanday 
metod hisoblanadi? 
15. Taxminlarni real iqtisodiy faktlar asosida asoslab berish qanday 
metod hisoblanadi? 
16. Sharqdagi ulamolarning iqtisodga taalluqli bo‗lgan qanday asar-
larini bilasiz? 
17. Iqtisodni makro va mikro darajada o‗rganish zaruriyati qachon va 
nima sababdan vujudga keldi? 
18. ―Muassasaviy‖, ―axborot vositalari asosidagi‖, ―industrial‖ ishlab 
chiqarish omillarining taklifi kabi iqtisodiy nazariyalarning mohiyati 
nimadan iborat?