O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti
Ish bo‘yicha qisqacha nazariy ma’lumotlar
Yüklə 3,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
15.2. Ish bo‘yicha qisqacha nazariy ma’lumotlar Rama. Avtomobilning energiya manbai dvigatel, transmissiya, yurish qismi, boshqarish tizimlari o‘z vazifasini bajara olishi uchun biror qismga mahkamlanishi kerak. Bundan tashqari, avtomobilda yukni va yo‘lovchini ham joylashtirish zarur. Yuk avtomobillarida haydovchiga ayrim joy ajratilgani uchun kabina ham kerak. 15.1 – rasm. Avtomobil ramasining umumiy tuzilishi: a – lonjeronli; b – umurtqasimon; 1 – lonjeron; 2, 4 – ko‘ndalang to‘sincha; 3 – tortish-ilashtirish qurilmasi; 5 – buffer; 6 – ilgak; 7 – to‘sin. Ko‘tarib turuvchi qism avtomobilga zarur hamma agregat, uzellarni joylashtirish kerak. Ko‘tarib turuvchi qismga asosan rama mansub bo‘lib, ramasiz konstruksiyalarda esa kuzov hisoblanadi. Rama avtomobilning kuzovi, kabinasi, transmissiya agregatlari va h.k.larni biriktirish uchun kerak. Transport vositasining harakati davrida rama ustidagi yukning og‘irligi, itaruvchi, burovchi kuch va 66 momentlar, yo‘l notekisliklaridan uzatilayotgan dinamik turtkilarni qabul qiladi. Kuzov. Avtomobilda shunday qism ham bo‘lishi zarurki, u yukni, yo‘lovchilarni (yengil avtomobil va avtobuslarda) joylashtirish hamda ularni tashqi atrof-muhit ta’siridan saqlab, turish kerak. Bu vazifani kuzov bajaradi. Kuzovlarning vazifasi bo‘yicha yuk uchun (yog‘och yoki temir platforma), yo‘lovchilar uchun, yuk va yo‘lovchi uchun va maxsus turlari bo‘ladi. 15.2 – rasm. Yengil avtomobilning ko‘tarib turuvchi kuzov karkasi Ko‘priklar o‘rtadagi vositachi agregat bo‘lib, bir tomondan kuzov (rama)dan tushgan og‘irlikni g‘ildiraklarga uzatsa, ikkinchi tomondan yo‘l notekisliklaridan hosil bo‘layotgan turtkilarni kuzov (rama)ga beradi. Ko‘priklarning vazifasi kuzov va ramani ularning yuklari bilan ushlab turish hamda ulardan tik yo‘nalishda ta’sir etuvchi yuklamani g‘ildiraklarga uzatish, shu bilan bir vaqtda g‘ildirakdan kuzov (rama)ga tortuvchi, tormozlovchi, yondan ta’sir etuvchi kuchlarni uzatishdir. G‘ildiraklarga qo‘yilgan vazifasiga ko‘ra ko‘priklar yetakchi, yetakchi-boshqariluvchi, boshqariluvchi, ushlab turuvchi, kombinasiyalashgan turlariga bo‘linadi. 67 15.3 – rasm. Yetakchi ko‘priklar: a – ikki qismli; b, d – yaxlit; 1 – g‘ilof; 2, 3 – karter bo‘laklari; 4 – tayanchlar; 5, 6, 12 – flaneslar; 7 – chashka; 8, 10 – kronshteynlar; 9, 13 – balkalar; 11 – truba(quvur). Gildirak avtomobilning shinasi va o‘qi o‘rtasidagi bog‘lovchi zveno hisoblanib, shinani o‘rnatish uchun kerak bo‘ladi. Avtomobillarda diskli g‘ildiraklar ishlatiladi. U ikki qismdan iborat: disk va obod. Disk yig‘ilgan g‘ildirakni baraban shpilkalariga mahkamlash uchun obod esa pnevmatik shinani joylashtirish uchun xizmat qiladi. G‘ildiraklar ikki turli bo‘ladi: chuqur-bir butun va tekis- bo‘laklarga ajraladigan. Bir butun g‘ildiraklar yengil avtomobillarda ishlatilib, unda shinani joylashtirish uchun chuqurlik va bort bor. Bo‘laklarga ajraladigan g‘ildiraklar yuk avtomobillari va avtobuslarda qo‘llanilib, shinani joylashtirish o‘ngay bo‘lishi uchun bitta borti ajraladigan qilib yasaladi. Ajraladigan bort kesilgan elastik qulf-halqa bilan mahkamlanadi. Ba’zi avtomobillarda esa (GAZ) bitta bortni ajratib olish mumkin bo‘lib, shina joylashtirilgandan so‘ng boltlar yordamida yig‘iladi. Hozirgi yuk avtomobillarida kengaytirilgan polkali va disksiz g‘ildiraklar ham ishlatilmoqda. 68 15.4 – rasm. G‘ildirak tuzilishi: a – kamerali shina (1 – kamera; 2 – obod lentasi; 3 – pokrishka); b – kamerasiz shina (1 - rezinali qatlam; 2 – bort qatlami; 3 – shina ventili); d – pokrishka konstruksiyasi(1 – karkas; 3 – protektor 2 – breker; 4 – yon tomon; 5 – o‘zakli bort). Shinalar g‘ildirakning yo‘l notekisliklaridan qabul qilgan turtkilarni yumshatib va so‘ndirib, avtomobilning yurishidagi ravonligini yaxshilaydi. Shina g‘ildirak obodiga o‘rnatilib, ular kamerali va kamerasiz; yuqori va past bosimli; diagonal va radial kordli oddiy hamda arkali shina, pnevmokatok tipida bo‘ladi. Shinaning tuzilishi asosini karkas tashkil etib, chetlari o‘zakga ega bort bilan tugaydi. Karkasning ustki qismida yostiqsimon qatlam bor. Karkas rezina-kord materialdan tayyorlanib, uning o‘zak va bortlari pokrishkani obodga mahkamlash uchun kerak. Kord iplari rezina bilan qoplangan viskoza, kapron yoki neylon iplardan iborat bo‘lib, uning diagonal yoki radial joylashishiga qarab, shinalar diagonal yoki radial kordli bo‘ladi. Karkasning usti va yon qismi 69 protektor rezinasidan iborat. Protektor shinaning vazifasi va kaysi tip avtomobilga o‘rnatilishiga qarab turli xil bo‘rtma rasmga ega. Yüklə 3,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|