O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi m. G. Umarxodjaeva, O. S. Umarov, D. A. Ismailov
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
6. Dividendlarni to„lash tartibi
Jamiyat aksiyalarning har bir turi bo‗yicha e‘lon qilingan dividendlarni to‗lashi shart. Dividendlarni to‗lash tartibi aksiyadorlarning ularni olish huquqini amalga oshirishga kumaklashishi lozim. To‗lov manbalari. Dividendlar Jamiyatning Jamiyat tasarrufida koladigan sof foydasidan va (yoki) utgan yillarning taqsimlanmagan foydasidan to‗lanadi. Imtiyozli aksiyalar bo‗yicha dividendlar Jamiyatning zaxira fondi hisobidan ham to‗lanishi mumkin. To‗lov muddati. Dividendlarni to‗lash muddati va tartibi Jamiyatning Ustavida yoki Aksiyadorlarning umumiy yeg‗ilishi qarorida belgilanadi. Dividendlarni to‗lash muddati shunday qaror qabo‗l qilingan kundan e‘tiboran 60 (oltmish) kundan kech bo‗lmasligi lozim. Agar dividendlarni to‗lashning oxirgi muddati ish kuni bo‗lmagan kunga to‗gri kelsa, muddat tugashi kuni ish kunidan oldingi kun hisoblanadi. Jamiyat belgilangan muddatning oxirigacha e‘lon qilingan dividendlarni to‗lashi shart. Jamiyat dividendlarni to‗lash bo‗yicha majburiyatni belgilangan to‗lov muddati ichida istalgan kunda bajarishga xaqli. Jamiyat dividend olishning oxirgi muddatini belgilamaydi va belgilangan muddatda hisoblangan dividendlarni olmagan aksiya egalari bo‗yicha (talab qilib olinmagan) dividendlarni to‗lashni tugatmaydi va 3 (uch) yil ichida to‗lashni davom ettiradi. Aksiyadorlar umumiy yeg‗ilishining qarori bilan dividendlar pul mablag‗lari yoki boshqa qonuniy to‗lov vositalari yoxud Jamiyatning qimmatli qog‗ozlari bilan to‗lanishi mumkin. Jamiyatning imtiyozli aksiyalari bo‗yicha dividendlarni qimmatli qog‗ozlar bilan to‗lashga yul qiyilmaydi. Dividendlarni faqatgina pul mablag‗lari bilan to‗lash tavsiya qilinadi, chunki agar ular boshqa mol-mulk bilan to‗lansa, haqiqiy to‗langan dividendlarni baholash qiyinlashadi, dividendlarni bunday mol- mulk bilan olish esa aksiyadorlarga qo‗shimcha majburiyatlar va xarajatlar yuklashi mumkin. Agar dividendlar pul mablag‗lari bilan to‗lansa, e‘lon qilingan dividendlar 89 O‗zbekiston Respublikasining milliy valyutasida to‗lanadi. Jamiyat O‗zbekiston Respublikasi norezident aksiyadorining yozma talabiga ko‗ra unga hisoblangan dividendlarni erkin ayirboshlanadigan valyutaga ayirboshlab, mablag‗larni norezident aksiyador taqdim etgan bank hisobvarag‗iga o‗tkazib berishi shart. Jamiyat aksiyadorlarining reestridan olingan, Jamiyat tomonidan tasdiklangan kuchirma hamda Jamiyat buxgalteriyasining hisoblangan dividendlar so‗mmasi va ular hisoblangan sana to‗grisidagi ma‘lumotnomasi ayirboshlash uchun asos bo‗lib xizmat qiladi. Agar dividendlar boshqa qonuniy to‗lov vositalari bilan to‗lansa, e‘lon qilingan dividendlar O‗zbekiston Respublikasining qonunchiligida belgilangan tartibda to‗lanadi. Soliq solish. To‗lanadigan dividendlarga soliq solish O‗zbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligida belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Jamiyat aksiyadorlarga ularga tegishli bo‗lgan aksiyalar bo‗yicha daromadlarni to‗lashda soliq agenti hisoblanadi. Jamiyat amaldagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda va muddatda dividendlardan budjetga soliq so‗mmasining hisob- kitobini, ushlab kolishni va o‗tkazishni amalga oshiradi. Dividendlar aksiyadorlarga ushlab kolingan soliq so‗mmalarini ayirgan holda o‗tkaziladi. Soliq solishning belgilangan stavkalari qo‗llanilmaydigan aksiyador O‗zbekiston Respublikasining amaldagi qonun hujjatlarida belgilangan tasdiklovchi hujjatlarni Jamiyatga taqdim etishi shart. Jamiyatning aksiyadorlar bilan korporativ munosabatlar yuritadigan to‗zilmaviy bo‗linmasi Jamiyat buxgalteriyasi (moliya boshqarmasi) bilan birgalikda Jamiyat tomonidan ushbu Nizomda nazarda tutilgan dividendlar to‗lovini tashkil qilish bo‗yicha barcha tadbirlarni tayyorlashni, muvofiqlashtirishni va o‗tkazishni amalga oshiradi. Dividendlarni to‗lash chogida birinchi navbatda imtiyozli aksiyalar bo‗yicha, sungra oddiy aksiyalar bo‗yicha dividendlar to‗lanadi. Imtiyozli aksiyalar bo‗yicha qat‘iy belgilangan dividendlarni to‗lash uchun yetarli miqdorda foyda mavjud bo‗lgan taqdirda Jamiyat mazkur aksiyalarning egalariga dividendlar 90 to‗lashni rad etishga xaqli emas. Jamiyat rad etgan taqdirda aksiyadorlar dividendlar to‗lanishini sud tartibida talab qilishi mumkin. Jamiyat yetarli miqdorda foydaga ega bo‗lmagan yoki zarar ko‗rib ishlayotgan taqdirda, imtiyozli aksiyalar bo‗yicha dividendlar Jamiyat tomonidan Jamiyatning faqat shu maqsad uchun tashkil etilgan zaxira fondi hisobidan va ushbu fond doirasida to‗lanishi mumkin. Zaxira fondida pul mablag‗lari mavjud bo‗lmagan hollarda, agar Ustavda belgilangan bo‗lsa, imtiyozli aksiyalar bo‗yicha dividendlar jamg‗ariladi va keyinchalik to‗lanadi. Imtiyozli aksiyalar bo‗yicha dividendlarni to‗lamaslik ularni to‗lash uchun yetarli manba mavjud bo‗lsa, natijada imtiyozli aksiyalar egalari Aksiyadorlarning umumiy yeg‗ilishi kun tartibidagi barcha masalalarga ovoz berish huquqini olsalar, lozim darajadagi korporativ amaliyot bo‗lib hisoblanmaydi. Shunga o‗xshash tartibda imtiyozli aksiyalar egalari uchun Aksiyadorlarning umumiy yeg‗ilishida uning vakolatiga kiruvchi barcha masalalarga ovoz berish huquqi bilan ishtirok etish imkoniyatini istisno qilish maqsadida Jamiyatning cheklangan moliyaviy imkoniyatlar sharoitida imtiyozli aksiyalar bo‗yicha dividendlarni to‗lash to‗g‗risida qaror qabul qilish lozim darajadagi korporativ amaliyot bo‗lib hisoblanmaydi. Jamiyat tomonidan oddiy aksiyalar bo‗yicha hisoblangan dividendlarni to‗lash aksiyadorlarning dividend olishga bo‗lgan teng huquqliligiga rioya etgan holda amalga oshiriladi. Dividendlarni to‗lashda hech bir aksiyador to‗lov muddatlari bo‗yicha imtiyozlarga ega bo‗lmaydi. Bunda Jamiyat, agar buning natijasida minoritar aksiyadorlarga dividend to‗lash belgilangan muddatlarda amalga oshirilmasa, yirik aksiyadorga dividendlar to‗lashga xaqli emas. Jamiyat hisobvarag‗idan tegishli pul so‗mmasini Jamiyat aksiyadorlari reestri tizimida bo‗lgan bank hisobvarag‗iga o‗tkazish yoki dividend to‗lash hisobiga aksiyadorga boshqa mol-mulkni topshirish, agar bunday to‗lov shakli ustav va/yoki Aksiyadorlarning umumiy yeg‗ilishida belgilangan bo‗lsa, dividend to‗lash hisoblanadi. Kun tartibiga oralik dividendlarni to‗lash yoki moliyaviy yil yakunlari bo‗yicha sof foydani taqsimlash to‗g‗risida masala kiritilgan Aksiyadorlarning 91 umumiy yeg‗ilishining xabarida Jamiyat tomonidan aksiyadorlarga bank rekvizitlari va pochta manzili o‗zgargarganda Qimmatli qog‗ozlar Markaziy depozitariysida yoki investitsiya vositachisidagi depo hisobvarag‗i anketasiga o‗zgartirish kiritish majburiyati, shuningdek bunday majburiyatni bajarmaslik oqibatlari tushuntiriladi. Aksiyador o‗z aksiyalariga bo‗lgan huquqlarini hisobga olish bo‗yicha xizmatlar ko‗rsatuvchi investitsiya vositachisini va/yoki Qimmatli qog‗ozlar Markaziy depozitariysini o‗ziga oid ma‘lumotlardagi o‗zgarishlar haqida o‗z vaqtida xabardor qilishi shart. Aksiyador o‗ziga oid ma‘lumotlar o‗zgarganligi haqidagi axborotni taqdim etmagan hollarda, buning oqibatida aksiyadorga etkazilgan zarar uchun uning aksiyalariga bo‗lgan huquqlarini hisobga olish bo‗yicha xizmatlar ko‗rsatuvchi Markaziy depozitariy va/yoki investitsiya vositachisi javobgar bo‗lmaydi. Aksiyador uz bank rekvizitlarini yoki dividendlar o‗tkazish uchun manzilni noto‗gri ko‗rsatgan, yoxud ko‗rsatilgan rekvizitlar haqida Jamiyatga xabar qilmagan, yoxud ular haqida uz vaqtida xabar qilmagan taqdirda, Jamiyat shuning natijasida aksiyadorga yetkazilgan zarar uchun javobgar bo‗lmaydi. Ushbu bandda ko‗rsatilgan sabablarga ko‗ra aksiyadorning aybi bilan noto‗gri o‗tkazilgan dividendlar so‗mmasi Jamiyatga qaytarilgandan keyin ularni aniqlashtirilgan rekvizitlar bo‗yicha aksiyadorga o‗tkazish ularning qaytarilishiga va takroriy o‗tkazilishiga ketgan xarajatlar chegirilib qolingan holda, amalga oshiriladi. Vorislik natijasida dividendlarni olish uchun merosxo‗r dividendlarni olgan joy bo‗yicha merosxo‗rga bo‗lgan huquq to‗g‗risida notarial tasdiqlangan guvohnomani taqdim qilishi zarur. Jamiyatning o‗zi mustaqil tarzda dividend to‗lashni amalga oshirishga yoki shartnoma asosida dividendlarni to‗lashni tashkil qilish va amalga oshirish maqsadida boshqa tashkilotni - to‗lov agentini jalb etishga xaqli. Jamiyat tomonidan to‗lov agentining jalb etilishi Jamiyatni aksiyadorlar oldidagi ularga hisoblangan dividendlarni to‗lash majburiyatidan ozod qilmaydi. Jamiyat o‗zining aksiyadorlarini to‗lov agentining jalb etilishi, uni almashtirish va uning vakolatlarini tugatish to‗g‗risida xabardor qilishga xaqli. Dividendlarni to‗lash bo‗yicha xarajatlar Jamiyat hisobidan amalga oshiriladi. 92 Dividendlar Aksiyadorlarning umumiy yeg‗ilishi tomonidan belgilangan muddatlarda Jamiyatning aybi bilan to‗lanmagan (olinmagan) taqdirda to‗lanmagan (olinmagan) dividendlar bo‗yicha O‗zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan qayta moliyalashtirish stavkalaridan kelib chiqqan holda penya hisoblanadi. To‗lanmagan (olinmagan) dividendlar bo‗yicha hisoblanadigan penyalar miqdori to‗lanmagan (olinmagan) dividendlar miqdorining 50 foizidan ortiq bo‗lmasligi kerak. Jamiyat aksiyadorlariga belgilangan dividendlar to‗lanmagan hollarda, qimmatli qog‗ozlar bozorini tartibga solish bo‗yicha vakolatli davlat organi aksiyadorning yoki Jamiyat minoritar aksiyadorlarining kumitasi murojaatiga asosan Jamiyatga ushbu Jamiyat aksiyadorlariga dividendlar to‗lash majburiyatini yuklash bo‗yicha sudga da‘vo kiritishga xaqli. Bunday da‘voni kiritish va ko‗rib chiqish tartibi qonun hujjatlari bilan belgilanadi. Aksiyador Jamiyat tomonidan hisoblangan dividendlar va penyalar to‗lanishini sud tartibida talab qilishga xaqli. Aksiyadorning talablari sud tomonidan kanoatlantirilganda dividendlar Jamiyat tomonidan to‗lanmagan taqdirda, Jamiyatga nisbatan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda to‗lovga kobiliyatsizlikni bartaraf etish yoki bankrot deb e‘lon qilish tartib-taomili qo‗llaniladi. Egasi yoki egasining qonuniy huquqiy vorisi yoxud merosxo‗ri tomonidan uch yil ichida talab qilib olinmagan dividend Aksiyadorlarning umumiy yeg‗ilishi qaroriga ko‗ra Jamiyat ixtiyorida koladi. Jamiyat: agar dividendlar to‗lanadigan paytda Jamiyatda bankrotlik belgilari mavjud bo‗lsa yoki Jamiyatda shunday belgilar dividendlarni to‗lash natijasida paydo bo‗lsa; agar Jamiyat sof aktivlarining qiymati uning ustav fondi va zaxira fondi so‗mmasidan kam bo‗lsa, aksiyalar bo‗yicha e‘lon qilingan dividendlar to‗lashga xaqli emas. Yuqorida ko‗rsatilgan holatlar tugatilgach, Jamiyat hisoblangan dividendlarni aksiyadorlarga to‗lashi shart. 93 Jamiyat tugatilayotganda ikkinchi navbatda imtiyozli aksiyalar bo‗yicha hisoblangan, birok to‗lanmagan dividendlarni va Jamiyat Ustavida imtiyozli aksiyalar bo‗yicha belgilangan tugatish qiymatini to‗lash amalga oshiriladi. Jamiyat mol-mulki hisoblangan, birok to‗lanmagan dividendlarni va Jamiyat Ustavida belgilangan tugatish qiymatini imtiyozli aksiyalarning egalari bo‗lgan barcha aksiyadorlarga to‗lash uchun yetarli bo‗lmasa, mol-mulk imtiyozli aksiyalarning egalari bo‗lgan aksiyadorlar o‗rtasida ularga tegishli aksiyalarning soniga mutanosib ravishda taqsimlanadi. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|