O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

b) V i n t s i m o n h a r a k a t (
 
).
 
Jismning murakkab harakati A
a
oʻq atrofidagi -burchakli tezlikka ega 
boʻlgan aylanma va A
a
aylanish oʻqiga parallel boʻlgan yoʻnalishdagi -tezlik 
bilan ilgarilanma harakatlardan iborat boʻlsa (3.76-shakl), bunday harakat 
vintsimon harakat
deb ataladi. A
a
oʻq 
vintning oʻqi
deb ataladi. Agarda va
vektorlari bir tomonga yoʻnalsa, biz qabul qilgan belgilashlarga asosan 
oʻng vint
boʻladi; agar qarama-qarshi tomonga yoʻnalsalar 
chap vint
deb ataladi. 
3.76-shakl. 
Jismning aylanish oʻqi atrofidagi bir toʻla aylanishida ilgarilanma harakatda 
oʻtilgan masofa, 
vintning qadami
deb ataladi va h -harfi bilan belgilanadi. Agar v 
va 

oʻzgarmas qiymatlar boʻlsa, vintning qadami oʻzgarmas boʻladi. Bir marta 

---

189 
aylanishga ketgan vaqtni T -harfi bilan belgilasak, u holda 
V

T=h va

T=2

boʻladi, bulardan
h=2

V
/

(3.121) 
ekanligini aniqlaymiz. 
Oʻzgarmas qadamli vintsimon harakatdagi jismning aylanish oʻqida 
yotmagan ixtiyoriy M nuqtasi vintsimon chiziq boʻylab harakatlanadi. Aylanish 
oʻqidan r -masofada joylashgan ixtiyoriy M nuqtaning tezligi, -tezlikka ega 
boʻlgan ilgarilanma harakat va unga perpendikulyarl ravishda yoʻnalgan aylanma 
harakatdan oladigan

r tezlikning geometrik yigʻindisidan iborat boʻladi. 
Demak, 
V
M
=
v
r
2
2 2
 
, (3.122) 
-tezlik vektorining yoʻnalishi vint chizigʻiga urinma boʻylab yoʻnaladi. 
Agar vintsimon harakatdagi M nuqtaning trayektoriyasi joylashgan 
silindrsimon sirtni uning yasovchisi boʻyicha kesib, soʻngra yoyib yuborsak, u 
holda vint chiziqlari silindrning asosiga 

burchak ostida
tg

=h/2

r (3.123) 
yoʻnalgan toʻgʻri chiziqlarga aylanib qoladi.