2. Qattiq jismning qoʻzgʻalmas oʻq atrofidagi aylanma harakati. Faraz qilaylik qattiq jism
Oz oʻqi atrofida aylanma harakatda boʻlsin. (4.96)
ifodaga asosan
jismning kinetik momenti , (4.117)
vaqt boʻyicha hosila olib,
.
Kinetik momentning oʻzgarishi haqidagi teorema dan
. (4.118)
Agar
bilan almashtirilsa,
qattiq jismning qoʻzgʻalmas oʻq atrofidagi aylanma harakat differentsial tenglamasi hosil boʻladi:
. (4.119)
260
Qattiq jismning qoʻzgʻalmas
Oz oʻqi atrofidagi aylanma harakatida uning
kinetik energiyasi uning inersiya momenti
va aylanish burchakli tezligi
orqali
hisoblanadi:
T = . (4.120)
Qattiq jism kinetik energiyasining oʻzgarishi haqidagi teorema aylanma harakat
uchun oʻzgarishsiz qoladi:
(4.116)
3. Qattiq jismning tekislikka parallel harakati. Kinematika qismida ta’kidlaganimizdek, qattiq jismning tekislikka
parallel harakati ilgarilanma va aylanma harakatlarning yigʻindisidan iborat. Uning
harakat qonuni
(4.121)
boʻlsa, ikki marta hosila olib,
qattiq jismning tekislikka parallel harakati differentsial tenglamalari hosil qilinadi: (4.122)
Bu tenglamalarning birinchi ikkitasi jism massa markazi C ning ilgarilanma
harakatini ifodalaydi, oxirgi tenglama esa jismning massa markazi atrofidagi
aylanma harakatini ifodalaydi.
Tabiiy C
oʻqlarga nisbatan yuqoridagi tenglamalar quyidagi koʻrinishda
boʻlai:
261
(4.123)
Qattiq jismning tekislikka parallel harakatida uning kinetik energiyasi ham
ikki qismdan iborat boʻladi:
T = + = + . (4.124)
