O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. M. Mirsaidov, T. M. Sobirjonov nazariy mexanika

2.
 
Qattiq jismning qoʻzgʻalmas oʻq atrofidagi aylanma harakati. 
Faraz qilaylik qattiq jism 
Oz 
oʻqi atrofida aylanma harakatda boʻlsin. (4.96) 
ifodaga asosan 
jismning kinetik momenti
, (4.117) 
vaqt boʻyicha hosila olib,
. 
Kinetik momentning oʻzgarishi haqidagi teorema
dan
. (4.118) 
Agar
bilan almashtirilsa, 
qattiq jismning qoʻzgʻalmas oʻq atrofidagi 
aylanma harakat differentsial tenglamasi 
hosil boʻladi: 
. (4.119)
 

---

260 
Qattiq jismning qoʻzgʻalmas 
Oz 
oʻqi atrofidagi aylanma harakatida uning 
kinetik 
energiyasi 
uning inersiya momenti 
va aylanish burchakli tezligi 
orqali 
hisoblanadi: 
T = 
. (4.120)
Qattiq jism kinetik energiyasining oʻzgarishi haqidagi teorema 
aylanma harakat 
uchun oʻzgarishsiz qoladi: 


(4.116) 
3.
 
Qattiq jismning tekislikka parallel harakati. 
Kinematika qismida ta’kidlaganimizdek, qattiq jismning tekislikka 
parallel harakati ilgarilanma va aylanma harakatlarning yigʻindisidan iborat. Uning 
harakat qonuni 
(4.121)
boʻlsa, ikki marta hosila olib,
qattiq jismning tekislikka parallel harakati 
differentsial tenglamalari hosil qilinadi: 


(4.122)
 

Bu tenglamalarning birinchi ikkitasi jism massa markazi C ning ilgarilanma 
harakatini ifodalaydi, oxirgi tenglama esa jismning massa markazi atrofidagi 
aylanma harakatini ifodalaydi. 
Tabiiy C
oʻqlarga nisbatan yuqoridagi tenglamalar quyidagi koʻrinishda 
boʻlai: 

---

261 
(4.123)
Qattiq jismning tekislikka parallel harakatida uning kinetik energiyasi ham 
ikki qismdan iborat boʻladi: 
T = 
+
 =
+
. (4.124)