O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. U. Xamidova maxsus pedagogika

Djon Lengdon Dаun  
Daun sindromi - xromosoma 
kasalliklaridan biri bo‘lib, bu kasallik 
1866-yilda ingliz vrachi – Djon Daun 
sharafiga qo‘yilgan. Daun sindromi – xro-
mosoma kasalliklariga kiradi. Kasallik 
irsiy tabiatga ega boʻlib, bunga asosan 
xromosoma toʻplamida ortiqcha xromo-
somalar boʻlishi, (21-xromosomaning 3 
taga ko‘payishi) shuning uchun ham 
baʼzan kasallik trisomiya deb yuritiladi. 
Dаun sindromi tugʻma oligofreniyaning 
bir shakli, bunda boladagi aqli norasolik bilan birga uning tashqi 
qiyofasi ham oʻziga xos koʻrinishda boʻladi. 
Daun sindromida - xromosoma to‘plamining o‘zgarishi tufayli 
hujayralar darajasidagi moddalar almashinuvi buziladi va buning 
natijasida organizmdagi aksariyat organlar va to‘qimalarga zarar yet-
kaziladi. Shu tarzda bolada tug‘ma yurak kasalliklari, ko‘rish yoki 
eshitish qobiliyatining buzilishi kuzatiladi. 
 
Kasallik 21 - xromosomaning trisomiyasi bilan xarakterlanadi
(2 ta 21 - xromosoma o‘rniga 3 ta bo‘ladi). 

---

72 
Inson somatik (tana) hujayrasida xromosomalarning umumiy 
soni 46 (23 juft), gamеtada esa 23 ta. Xromosomalarning birin-
chisidan to 22-juftigacha autosomalar, 23-jufti esa jinsiy (X-ayol, Y-
erkak) polisomalar dеb ataladi. Xromosomalarning o‘ziga xosligi-
ning to‘la (ham son, ham sifat jihatdan) bo‘lishi kariotip dеb bеl-
gilanadi. 
Daun sindromida xromosomalar 21 juftining ajralmasligi 
kuzatiladi. Bеmorlar tanasining hujayralarida 46 ta emas, balki 47 ta 
xromosomalardan iborat bo‘ladi. Daun sindromi bilan xastalangan 
bolalar kalla suyagi o‘lchamining kichikligi, ensaning yassiligi, og‘zi 
ochiq, o‘sish, aqliy rivojlanishning orqada qolishi bilan xarak-
tеrlanadi.
Daun sindromining kelib chiqish sabablari. 

---

73 
1. Ayol (ona)ning yoshi, ya’ni onaning yoshi 35 dan yuqori bo‘l-
sa daun sindromli bola tug‘ilishining xavfi ortib boradi. Aniqla-
nishicha: 
25 yoshgacha bo‘lgan ayollarda bunday xavf 1/1400 ga teng. 
30 yoshgacha bo‘lgan ayollarda 1/1000ga teng. 
35 yoshdagi ayollarda 1/350ga yaqin; 42 yoshdagi ayollarda 
1/60; 
49 yoshdagi ayollarda esa 1/12ga teng;
Lekin yosh ayollarning ko‘p tug‘ishini hisobga olsak, ko‘p 
hollarda (80%) daun sindromli bolalar 30 yoshgacha bo‘lgan 
ayollarda tug‘ilishi ko‘p kuzatiladi. 
2.Yaqin qarindoshlar o‘rtasidagi nikoh. 
3. Otaning yoshi +45 bo‘lsa. 
Daun sindromi kam uchraydigan patologiya hisoblanmaydi, 
chunki o‘rtacha hisobda 700 ta tug‘ilishga 1ta daun sindromli bola 
to‘g‘ri keladi.Ikki xil jins vakillarida ham bu anomaliyaning foiz 
ko‘rsatkichlari bir xil. Lekin hozirgi kunda prenatal diagnostika 
tufayli daun sindromli bolalarning tug‘ilish ko‘rsatkichlari ancha 
kamaygan (1/1100). 
Prenatal diagnostika tufayli daun sindromini erta, ya’ni homila 
vaqtida aniqlash imkoniyati paydo bo‘ldi.
1. Skrining UZI (10-14 hafta).
2. Gormonal qon analizi. 
3. Xorion biopsiyasi. 
4. Amniosintez. 
Skrining UZI da homilaning burun suyagi tekshiriladi.Daun 
sindromli homilaning burun suyagi bo‘lmaydi yoki juda kichik 
bo‘ladi. 
Gormonal qon analizi orqali ikki tomonlama test o‘tkaziladi. 
Bular XГЧ, АФП, Е3.
Xorion biopsiyasi va amniosintez juda aniq va ishonchli, lekin 
xavfli hisoblanadi. 
Afsuski, hozirgi kunda daun sindromini butunlay bartaraf etish 
imkoni yo‘q. Lekin ularni ijtimoiy hayotga moslashtirish borasidagi 
reabilitatsion ishlarni olib borish zarur.Ular bilan psixolog, logoped 
va boshqa tibbiy xodimlarning ko‘magi yordamida maxsus maktab 

---

74 
va maktabgacha ta’lim muassasalarida ta’lim va tarbiya olishlari 
zarur. 
Reabilitatsiya jarayoni yanada samarali bo‘lishi uchun bunday 
bolalarning markaziy nerv sistemasi faoliyatini yaxshilovchi quyi-
dagi dori vositalari (piratsetam, aminolon, serebrolizin, vitamin B) 
tavsiya etiladi.