O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo‘qon davlat pedagogika instituti sirtqi ta’lim fakulteti informatika o‘qitish metodikasi ta’lim yo`nalishi

Bir o’lchamli massivlar
Massiv – bir xil tipli, chekli qiymatlarning tartiblangan to’plamidir. Massivlarga misol sifatida matematika kursidan ma’lum bo’lgan vektorlar, matri salar va tenzorlarni ko’rsatish mumkin.
Programmada ishlatiluvchi barcha massivlarga o’ziga xos ism berish kerak. Massivning har bir hadiga murojaat esa, uning nomi va o’rta qavs ichiga olib yozilgan tartib hadi orqali amalga oshiriladi:
[]
bu erda - massiv hadining joylashgan o’rnini anglatuvchi tartib qiymati.
Umuman olganda, o’rnida qatnashishi ham mumkin. Indeksni ifodalovchi ifodaning tipini – indeks tipi deb ataladi. Indeks tipining qiymatlar to’plami albatta nomerlangan to’plam bo’lishi, shu bilan bir qatorda, massiv hadlari sonini aniqlashi va ularning tartibini belgilashi kerak.
Massivlarni e’lon qilishda indeks tipi bilan bir qatorda massiv hadlarining tipi ham ko’rsatilishi kerak. Bir o’lchamli massivni e’lon qilish quyidagicha amalga oshiriladi:
array [] of ;
Ko’pincha sifatida cheklanma tiplardan foydalaniladi, chunki bu tipga tegishli to’plam tartiblangan va qat’iy nomerlangandir. Misol uchun, 100 ta haqiqiy sonli hadlardan iborat massiv quyidagicha e’lon qilinadi:
array [1..100] of real;
Massivlarni e’lon qilish haqida to’liqroq ma’lumot berish uchun turli tipdagi indekslarga oid misollarni e’tiboringizga havola qilamiz:

1. 
   array [1000..5000] of integer;
   
2. 
   array [-754..-1] of byte;
   
3. 
   array [0..100] of real;
   
4. 
   array [0..10] of boolean;
   
5. 
   array [10..25] of char;
   
6. 
   type
   

chegara = 1..100;
vektor = array [chegara] of real;
massiv1 = array [115..130] of integer;
massiv2 = array [-754..-1] of integer;
var
A,B: vektor;
c,d : massiv1;
e: massiv2;
7. var
r, t: array [chegara] of real;
s, q: array [115..130] of integer;
p: array [-754..-1] of integer;
k, m: array [1..50] of (shar, kub, doira);
8. type kv1 = (yanvar, fevral, mart);
var t, r: array [kv1] of real;
9. type
belgi = array [boolean] of integer;
belgi_kodi = array [char] of integer;
var
k : belgi;
p : belgi_kodi;
Endi massivlar ustida tipik amallar bajaruvchi bir nechta programma bilan tanishib chiqaylik.

1. 
   Bir o’lchamli, n ta hadli (n=30) massiv hadlarini yig’ish.
   

Program L1;
const n=30;
var
i: integer;