67
Xulosa
Tadqiqot
natijasidan kelib chiqib, shuni qayd etish lozimki,Turkistonda
milliy matbuotning paydo bo`lishi va uning taraqqiyoti o`lka xalqlarining ijimoiy-
siyosiy va madaniy hayotida muhim tarixiy voqea bo`ldi. Ayniqsa, jadidlar asos
solgan O`zbek milliy matbuoti o`z yo`lidagi g’ovlarga qaramay, milliy ong,
milliy til, milliy adabiyot va matbuotni shakllantirishga barakali ta`sir ko`rsata
oldi. Shunday bo`lsada unga aksilinqilobiy matbuot tamg’asi bosildi.
Shuni
alohida qayd etish joizki, sho`ro tuzumi davrida turkiston matbuotining O`zbek
xalqining ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayotidagi ahaimiyati tarixiy haqiqatga zid
ravishda buzib talqin qilindi. Yurtimizda qaror topgan mustaqillik tufayli biz
endilikda tarixiy merosimizni haqqoniy o`rganish va baholash imkoniga erishdik.
Tadqiqot natijalari va tahliliga ko`ra, biz quyidagi xulosalarga keldik:
- Turkiston matbuoti tarixining alohida xususiyati shundaki,
bu hududda
matbuot Evropa va Osiyodagi boshqa mamlakatlardagiga nisbatan ancha
kech tashkil topdi va tarqqiy qildi;
- Turkistondagi dastlabki davriy nashrlar rus hukumatining Turkiston
ma`muriyati mablag’i hisobidan nashr qilinib, ularning o`lkada
mustamlakachilik siyosatini o`tkazish vositasi bo`lib xizmat qildi;
- XIX asrning so`ngi o`n yilligida Turkistonda matbuot sohasida ro`y bergan
yana bir yangilik davriy matbuotning jurnal turiga asos solinishi bo`ldi;
- Turkistonda O`zbek tilidagi dastlabki mustaqil
nashrlar asrimizning
boshidagina, aniqrog’i birinchi rus inqilobi davrida vujudga keldi. Bu
shubhasiz, o`lka ijtimoiy hayotida tarixiy ahamiyatga molik muhim voqea
bo`ldi. Inqilob zarbasidan sarosimaga tushgan rus hukumati matbuot
sohasida ham yon berishga majbur bo`lgan;
- bu davrda O`zbek milliy matbuoti tarixida jadid gazeta va jurnallari
alohida o`rinni egallaydi. Ammo, bu gazetalarning faoliyati mashaqqatli
kechdi. Bunday milliy nashrlar aksariy hollarda
moliyaviy qiyinchiliklar
tufayli o`z faoliyatini to`xtatgan;
68
- 1917 yil fevralidagi ikinchi rus inqilobidan so`ng Turkistonda o`lka
hayotini demokratik asosda yangilash talabi bilan chiqqan qator yangi
milliy davriy nashrlar paydo bo`ladi;
- mazkur davrdagi davriy nashrlarning milliy harakatni avj oldirishda,
o`zbek xalqining ijtimoiy-siyosiy faolligini milliy istiqlol uchun kurashga
yo`naltirishdagi xizmatlari beqiyos bo`lgan;
- bundan tashqari bu gazeta va jurnallar mustamlakachilarning xalqlar,
ellarni erk,
istiqlol, milliy ozodlik kurashidan chalg’itish, ularga mutelik
ruhini singdirish uchun ataylab millatlar va elatlar orasida etnik jihatdan
nizo solish ularni gij-gijlashdek o`ta razil va makkarona siyosat
yurgizganini ochib tashlashga jur`at eta olgan;
Xulosa o`rnida yana shuni aytib o`tish joizki, hozirgacha O`zbek matbuoti
tarixiga
oid bir qancha kitoblar, manografiyalar va tadqiqotlar yaratilgan.
Biroq, ularning aksariyati sho`ro mafkurasi asosida dunyoga kelgan va
bugungi kunda g’oyaviy jihatdan milliy-ma`naviy qiymatini yo`qotgan. Shu
nuqtayi nazardan Turkiston milliy matbuoti tarixini yoritishda tadqiqotchilar
tomonidan tarixiy-qiyosiy usullardan foydalanilgan holda,
haqqoniylik,
holislik prinsplariga amal qilinsa maqsadga muofiq bo`lar edi. Bizningcha,
mazkur masala kelgusida o`z tadqiqotchilarini kutib qoladi.
Dostları ilə paylaş: