Ionli bog’lanish. Ionli bog’lanish elektrostatik nazariya asosida tushuntiriladi. Bu nazariyaga muvofiq
atomning elektron berishi yoki elektron biriktirib olishi natijasida hosil bo’ladigan qarama-qarshi zaryadli ionlar el-
ektrostatik kuchlar vositasida o’zaro tortishib tashqi qavatida 8 ta (oktet) yoki 2 ta (dublet) elektroni bo’lgan barqaror
sistemani hosil qiladi. Ion bog’lanishli molekulalar nihoyatda kam uchraydi. Bunday moddalar asosan kristall holatda
uchraydi. Shuningdek, suvli eritmalarda ion bog’lanishli molekulalar bo’lmaydi, faqatgina ularning bug’larida ionli
bog’lanishli molekulalar uchraydi. Ionli bog’lanishni tushuntirish uchun NaCl moddasini oddiy moddalardan hosil
bo’lishi asosida tushuntiriladi.
+
-
Na + Cl —
NaCl
+11
) ) + +17
) ) —
+11
) + +17
) )
2 8 1 2 8 7 2 8 2 8 8
Kovalent bog’lanish. Ko’pgina noorganik va organik moddalarning tuzilishini 1916 yilda Lyuis tomonidan
yaratilgan kovalent bog’lanish nazariyasi orqaligina izohlash mumkin bo’ladi. Kovalent bog’lanish nazariyasi asosida
«sirtqi qavati sakkiz (yoki ikki) elektrondan iborat atom barqaror» degan tushuncha yotadi. Bu bog’lanishda barqaror
konfiguratsiya bir atomdan ikkinchi atomga elektron kuchishi natijasida emas, balki ikki atom orasida bir yoki bir nechta
umumiy elektron juftlar hosil bo’lishidan kelib chiqadi. Elektron juftlar hosil bo’lishida ikkala atom ham ishtirok qiladi.
Shuning uchun har bir atom umumiy juft uchun o’zidan albatta elektron beradi. Kovalent bog’lanish hosil bo’lishini bir
necha misollarda kuzatish mumkin. Har birida bittadan elektron bo’lgan ikki vodorod atomlari o’zaro yaqinlashganida
vodorod molekulasini (H) hosil qiladi. Bu jarayon quyidagicha ifoda qilinadi:
H
+ H
H:H
Har qaysi atomning umumiy juft uchun beradigan elektronlari sxemada nuqta bilan tasvirlangan. Vodorod
molekulasida bir juft elektron ikki yadro orasida aylanish bilan barqaror konfiguratsiyani hosil qiladi.
Ftor atomida oktet, yani sakkiz elektronli qavat hosil bo’lishida ftorning bir atomi uning ikkinchi atomi bilan
birikkanida kovalent bog’lanish hosil bo’lishini quyidagicha ifodalash mumkin:
