O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik–pedagogika instituti «kimyoviy texnologiya»

Davriy qonun va davriy sistemaning ahamiyati. D.I.Mendeleev davriy qonuni hozirgi zamon kimyosiga asos
soldi, uni yagona butun fanga aylantirdi. Akademik N.G.Zelinskiy aytganidek, davriy qonun — «koinotdagi barcha 
atomlar o’zaro bog’liqligini kashf etilishi» bo’ldi. Kimyo bayoniy fandan amaliy fanga aylandi. Davriy qonun kashf
etilishi bilan kimyoda ilmiy bashorat qilish mumkin bo’ldi. 
Davriy sistema kashf qilingandan keyingi yillarda bir necha elementlar kimyogarlar tomonidan topildi. Topil-

gan elementlarning xossalarini o’rganishda davriy jadval asos sifatida xizmat qildi va xizmat qilib kelmoqda.

Nazorat uchun savol va mashqlar. 

1. I-guruhda yuqoridan pastga tomon elementlarning xossalari qanday o’zgaradi? I-davrdachi? 

2. Na
+

ionining elektron tuzilishi Na atomi elektron tuzilishidan nimasi bilan farq qiladi? 

3. Atomining 3d pog’onachasida 2 ta elektron bo’lgan elementning elektron formulasini yozing.

4. D.I.Mendeleev qaysi elementlarni xossalari haqida oldindan bashorat qilgan? 
Mavzuga oid tayanch iboralar. 

1. Elementlar davriyligi 

9. Davriy sistema
2. Berselius klassifikatsiyasi 
10. Davr
3. Lavuaze klassifikatsiyasi 
11. Katta va kichik davrlar
4. Triadalar qonuni 
12. Guruh
5. Spiralsimon klassifikatsiya 
13. Asosiy va qo’shimcha guruhchalar
6. Oktav qonuni 
14. Elementlar o’xshashligi
7. Atom hajmlari grafigi 
15. Davriy qonunning ahamiyati
8. Davriy qonun 

Foydalanilgan adabiyotlar: 

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan ma’ruzalar matnlari. 
24
1. Глинка Н.Л. Общая химия. – Л.: Химия, 1982. – С.47-54.
2. Rasulov K., Yo’ldoshev O., Qorabolaev B. Umumiy va noorganik kimyo. – T.: O’qituvchi, 1996. 35-42 betlar. 
3. Parpiev N.A., Rahimov X.R., Muftaxov A.G. Anorganik kimyo. Nazariy asoslari. - T.:O’zbekiston, 2000. –5-9
b.

4. Axmerov Q, Jalilov A, Sayfutdinov R. Umumiy va anorganik kimyo. - T.:O’zbekiston, 2003.

5. Tretyakov Yu.D. va b. Ximiya va hozirgi zamon. – T.: O’qituvchi, 1990. 9-10 betlar. 
6. Рэмсден Э.Н. Начало современной химии. – Л.: Химия, 1989. – 784 с. – Пер. изд.: Великобритания,
1985.

7. Химия: Справ. изд./ В.Шретер, К.-Х.Лаутеншлегер, Х.Бибрак и др.: Пер. с нем. – М.: Химия, 1989. –

648 с.

8. Спицын В.И., Мартыненко Л.И. Неорганическая химия. Ч.1: Учебник. – М.: Изд-во МГУ, 1991. – 480 с.

9. Shamshidinov I., Mo’minova B., Abdullaev M. «Umumiy va noorganik kimyo» fanidan ma’ruzalar matni. – 
Namangan, 1999 y.

---

«Umumiy va noorganik kimyo» fanidan ma’ruzalar matnlari. 
25