O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi namangan davlat universiteti pedagogika va psixologiya kaferdrasi
Yüklə 461,29 Kb.
|
|
M+
Autia Xayolparastlik M- Praxernia Ishbilarmon 92
Uzining dunyokarashlariga berilib ketishlik, abstrakt muammolarga kizikuvchanlik, fantaziya kilishlik, tajribasiz, betgachoparlik, zavkka tulganlik Amaliy savollargni yechishga moyillik, shaxsiy ishlarini uyushtirish, gayrioddiylikdan kochishlik, ob‟ektiv reallikni boshkarish, amaliy masalalarda ishonchlilik, xotirjamlik, kat‟iyatlilik N+ Shrewdness Ziyraklik Nazokatlilik, uzini tuta bilishlik, akllilik, emotsional sipolik, sun‟iylik, xulk-atvorida yasamalik, estetik ustamonlik, atrofdagilarga ziyraklik, izzattalab, extiyotkorlik (Makiavelli kutbi) N- Natural forthrighness Soddalik Tugrisuzlik, betakalluflik, aklning konkret emasligi, emotsional tartibsizlik, tabiiy, samimiylik, didning oddiyligi, asoslarni taxlil kilishda tajribasizlik, erishilgan yutuk bilan kanoatlanmoklik, odamlar bilan mulokatda bexurmatlik (Russo kutbi) Jadvalda keltirilganlardan tashkari shaxsning kup darajali strukturasida dastlabki faktorlarni taxlili natijasida olingan va arifmetik xisoblanadigan ikkinchi tartibning 4 faktori (ekstraversiya –introversiya, tashvishlilik-moslashganlik, contertia – pathemia (bosh miya kobigining tirikligi), mustakillik – itoatkorlik), xamda asosan ilmiy izlanishlarda urganiladigan uchinchi tartibning 5 faktori mavjud (nerv sistemasining kuzgalish kuchi, uzini tankid kilishlik, ma‘suliyatning darajasi, uzi xakida gam yeyishlik, ijtimoiy adaptatsiya darajasi)(7,9). SHaxs strukturasinining diagnostikasi uchun ishlab chikilgan surovnoma (16PF) uning yakkol noananaviy yunalishida bulganligi sababli juda ommalashgan, va Rossiyada uchta formada – 187 ta tasdikni uz ichiga olgan A va V parallel formalaridan, Sankt-Peterburgda ishlab chikilgan va 123 ta punktni uz ichiga olgan s formasidan foydalaniladi. SHuningdek kichik yoshdagi maktab bolalarini tekshirish uchun muljallangan bolalar formasi xam mavjud. 93
rivojlanishida irsiyatning va atrof muxitning xissasini reprezentativ izlanishlarini utkazishga muvafak buldi. Egizaklik metodidan foydalanib olingan ma‘lumotlarga ishlov berishning maxsus ish tartibini ishlab chikib, xususiyatga genetik ta‘sirning yukligini va xususiyatlarning turli tabiatga ega ekanligini anikladi. Masalan, neyrotizm va uzini uzi anglashda genetikaning ta‘siri yarmidan kamrok bulgan bir paytda intellektning taxminan uchdan ikki variatsiyasi va uziga bulgan ishonchi irsiyat bilan boglikdir. Kettellning fikri buyicha, shaxs xarakteristikasining taxminan uchdan ikki kismida atrof-muxitning ta‘sirida va uchdan bir kismida irsiyat ta‘sirida aniklanadi(12). Atrof-muxit va irsiyat faktorlarining anik bir bulimiga intilish karama-karshi ma‘lumotlarga olib kelgan kupgina kushimcha izlanishlarni tugdirdi, irsiyat kursatkichlari fakat ozgina kursatkichlar buyicha axamiyatli darajaga kutarildi (turli avtorlarda S,F,I,J,O.Q2,Q3,Q4 faktorlari buyicha monozigotli juftliklarda uxshashlik belgilanadi), ammo ular uzaro kelishmaydi. Kupgina tadkikotchilar kuzatilayotgan xususiyatlarning farklari - egiz vaziyatlar uxshashligida katta xissasi borligini ta‘kidlaydilar. SHuning uchun bir kancha tadkikotlar aynan ushbu vaziyatni – ichkijuftlik munosabatlar tipini urganishga bagishlandi. Ma‘lum bulishicha xal kiluvchi monzigot egizaklarning jinsi ekanligi ishonarli kilib kursatilgan edi. SHunday kilib, ayollar juftligida 12 faktor buyicha uxshashlik, erkaklarda esa fakatgina 7 faktor buyicha topilgan. Moxiyati buyicha olingan natijalar fakat irsiyat roli alokalarda atrof-muxit muammolaridan uzoklashtiradi – bunga sabab shundaki, kizlar egizaklar kanday bulishi kerakligi tugrisidagi ijtimoiy tasavvurlarga sezgirrok ekanligidir. Ya‘ni irsiyat va ijtimoiy madaniyat tasavvurlari bu vaziyatda bitta natijaga «ishlaydi». Xususiyatning genetik shartlanganligi fakat sotsial ekstraversiya (kirishimlilik, faollik, nevrotizm) bilan boglikligini ishonch bilan aytish mumkin, ammo yosh utgan sari genetik shartlanganlik darajasi asta-sekin pasayib boradi(7,14). Kettell ijtimoiy guruxlar (gurux ichida xususiyatning uzgarish diapazoni - 94
shuningdek Ollportning umumiy va individual xususiyatlar mavjudligi tugrisidagi fikrni rivojlantirib bordi. Yüklə 461,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|