O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

6. Ekspluatatsion xususiyatlarni boshqariluvchanlikka ta’siri
Avtomobil aylana bo’ylab harakatlanganda ichki va tashqi g’ildiraklar har xil
yo’l bosadi. G’ildiraklar yonaki sirpanmasdan harakatlanishi uchun ichki
g’ildiraklarning burilish burchagi ko’proq, tashqarisiniki kamroq bo’lishi lozim.
Bu vazifani rul trapetsiyasi bajaradi. CHap va o’ng g’ildiraklarning burilish
burchaklari shu omilning avtomobil boshqariluvchanligiga ta’sirini tushunishga
yordam beradi.
Elastik bo’lmagan g’ildiraklarni burilishini ko’rib chiqamiz. (11.4-rasm.)

---

207
11.4-rasm. Avtomobilning elastik bo’lmagan g’ildiragini burilishi.

1-2-3-4-rul trapetsiyasi; R
i
, R
T
-boshqariluvchi ichki va tashqi g’ildiraklarning
burilish radiuslari;
-
Т
И
q
q ,
boshqariluvchi ichki va tashqi g’ildiraklarning burilish
burchaklari; O-avtomobilni burilish markazi; R-burilish radiusi; V-shkvorenlar
orasidagi masofa;
L-avtomobilni bazasi.
Ikkita to’g’ri burchakli uchburchakdan foydalanib burilish burchaklarining
avtomobilni burilish radiusi, shkverenlar orasidagi masofa va avtomobil bazasiga
bog’liqligini aniqlaymiz:
L
b
R
ctg
T
+
=
q
;
L
b
R
ctg
И
-
=
q
;
Burchaklarni bir tomonga o’tkazilsa quyidagi ifoda hosil bo’ladi:
L
b
ctg
ctg
И
T
2
=
-
q
q
;
(11.7)
Demak, avtomobilni burilishi uchun burilish vaqtida burchaklar orasidagi
munosabati har doim saqlanishi lozim va ularning ayirmasi shkverenlar orasidagi
masofani avtomobil bazasi nisbatiga teng bo’ladi.