Atmosfera havosining ifloslanish manbalari. Havoning tabiiy ifloslanishi
sayoramizdagi 500 dan ortiq vulqonlar, changli bo’ronlar faoliyati natijasida ro’y
beradi. Ayrim hollarda bo’ronlar, tuproqning ustki unumdor qatlamini uchirib
ketadi. Qum va chang havoni xiralashtiradi. Inson va hayvonlarning nafas olish
yo’llariga, ko’zlarining shilliq qavatiga kirib zararlaydi, hayvonlarning junlarini
ifloslaydi. Shang havoda juda ko’p mikroblar bo’lib , ularning orasida kasal
qo’zg’atuvchilari ham kam emas. Ayrim tumanlarda ommaviy ravishda turli
gazandalar ko’payadi. Gazandalar Shimoliy Amerikada, Sibir, Uzoq Sharqning
tundra, taiga hududlarida, Dunay daryosi soxillarida ko’p tarqalgan.
Atmosferaning iflos bo’lishi manbalaridan eng xavflilari kelib chiqishiga
ko’ra, antropogenlar hisoblanadi. Ayniqsa, sanoat va shahar chiqindilari juda
zararli. Ularning yillik miqdori o’ta yuqori. Har yili atmosfera 150 mln. Tonna
oltingugurt oksidi, 60 mln tonna azot, 300 ming tonna qo’rg’oshin va boshqa
chiqindilar tarqaladi. Inson faoliyati natijasida atmosfera ifloslanadi. Masalan,
1987 yil atmosferada 22 mlrd. tonna karbonat angidrid ajratilgan. Shunday
AQSHda 23%, MDH 19%, G’arbiy Ovrupoda 13,5%, Xitoyda 8,7% qolgan
boshqa davlatlarda 28% tarqalgan. CO
2
gazining asosiy qismi 45% ko’mirni, 40 %
neftni va 15% esa gazni yoqish hisobiga bo’ladi.
Atmosferaning ifloslanishi shartli ravishda mexanik va kimyoviy
ifloslanishga bo’linadi. Mexanik ifloslanish- bu sement zavodlari chiqindilari,
ko’mir yoqishdan chiqgan tugunlar, neftning yonishi, rezinkali g’ildiriraklarning
yeyilishi va boshqalar. Kimyoviy ifloslanish changsimon, gazsimon, kimyoviy
reaksiyaga kirishadigan moddalar. Kimyoviy ifloslanishda birinchi o’rinda
oltingugurt gazi turadi. Avtomobillar (CO) is gazi, azot ikki oksidi (NO
2
) ajratadi.
Ular inson salomatligiga yomon ta’sir qiladi. Atmosferaning radioktiv moddalar
bilan mexanik ifloslanishi quyosh nuri o’tishini kamaytiradi, ya’ni albedani nurni
qaytib ketishini ko’paytiradi.
Dostları ilə paylaş: |
