O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

Atmosferaning ifloslanishini va uning tashqi muhitga salbiy ta’siri.
Atmosferaning turli zaharli gazlar bilan ifloslanishi odamlar va hayvonot
dunyosini turli kasalliklarga uchrashiga olib keladi. Havoning zaharlanishidagi
“sezilmaslik” ta’siridan saqlanish uchun ma’lum maromli chegaralar belgilanadi.
Bu maromlar zaharli moddalarning eng ko’p mum-kin bo’lgan konsentratsiyasi

---

229
bilan belgilanadi. Eng ko’p mumkin bo’lgan ifloslanish konsentrasiyasi

odamlarning soglig’ini, mehnat unumiga, kayfiyatiga bevosita salbiy ta’sir qiladi.
Atmosferani tozalash masalalari. Uzoq vaqtgacha havoni iflosliklardan
tozalashning yagona yo’li atmosferaning o’zi hisoblangan. Keyinchalik havo
ifloslanishining oldini olish masalalari kiradi. Ulardan eng soddalari zavodlarning
tuynuklarini baland qilib o’rnatish. Hozir esa maxsus tutun ushlagich apparatlar
o’rnatilgan, ular yaxshi natija bermoqda. Butun dunyoda transportdan chiqayotgan
gaz masalasi muammo bo’lib qolayotir.
Umuman, yer yuzida atmosferani muhofaza qilish keskin tus olmoqda.
Atmosfera havosining tozalash choralaridan chang, gaz ushlaydigan inshootlarni
qurish, chiqindisiz texnalogiyani qo’llash, temir yo’l transportini elektrga o’tqazish
yaxshi samara berayotir. Davlatimiz har yili atmosferani himoya qilish uchun katta
miqdorda mablag’ ajratmoqda. Kerakli joylarda o’rnatilgan tozalagichlar havoning
tarkibidagi turli aralashmalarni ushlab qoladi. Hozir havodagi changlarni elektr
mexanik ultratovush yordamida ushlab qolinadi. Gazlarning zaharli xususiyatlarini
kamaytiradigan kimyoviy asboblar, qo’llangan va elak tutqichlar (filtirlar) hamda
boshqalar qo’llanilyapti.
Ayrim sanoat tarmoqlarida tozalagich inshootlar yaxshi ishlamoqda.
Masalan, Vaxsh azot to’la ajratilib olinyapti. Chiqindisiz texnologiyani joriy qilish
asosiy mahsulot ishlab chiqarilayotganda havoga ajralib ketadigan zararli
aralashmalarni ushlab qolayapti. Olimlar avtomobil transporti ajratadigan zaharli
gazlarni zararsizlantirish ustida ish olib borishmoqda.
Hozirgi vaqtda 114 xil kimyoviy moddalar va 25 xil atmosferani ifloslovchi
birikmalar ustidan davlat nazorati o’rnatilgan. Ular ustidan nazorat maxsus
tashkilotlar tomonidan zavod, fabrikalarda o’tkazilmoqda. EMK boshqa
davlatlarda ham o’rnatilgan. Lekin yomon tomoni shundaki, ular har xil.

O’zbekistonda “Atmosferani himoya qilsih to’g’risida” gi Qonun qabul

qilingan, uning vazifasi havoni ifloslanishdan himoya qilish, zararli kimyoviy,
fizikaviy, biologik hamda boshqa moddalarning aholiga, o’simliklar va
hayvonlarga bo’lgan zararini kamaytirishdan iborat.
Avtomobil va traktor dvigatellari tuzilishini takomillashtirish, gaz bilan
ishlaydigan avtomobillarni ko`paytirish bugungi kunda juda dolzarbir.