O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

Karbyuratorli dvigatelning yonilg’i bilan ta’minlash tizimi asboblarining
joylashish chizmasi .
Karbyuratorli dvigatelda ishlatiladigan yonilg’ilar va ularning
xususiyatlari. Karbyuratorli dvigatellarda yonilg’i sifatida asosan benzin
ishlatiladi. Benzinning sifati uning isssiqlik berish qobilyati, solishtirma og’irligi,
bug’lanuvchanligi va zudlik Bilan portlashga (detonattsiyaga) moyilligi bilan
aniqlanadi. Benzinning solishtirma og’irligi 700-760 kg/m
3
, muzlash xarorati–
250
0
S.
1 kg benzin to’la yonib bo’lganda xosil bo’lgan issiqlik miqdori 44000-
46000 kJ, buni issiqlik berish qobilyati deyiladi. Benzinning suyuq holatdan bug’
holatga o’tishi uning xaroratini belgilaydi. Bu xarorat qancha past bo’lsa,
benzinning sifati va bug’lanuvchanligi shuncha yuqori bo’ladi. Benzinning
detanattsiyaga moyilligi deb yonilg’i aralashmaning 25-35 m/s tezlikda to’liqsiz
detonattsiyasiz yonishiga aytiladi. Yonilg’i aralashmasini bir qismi 1500-2000 m/s
tezlikda zarbali to’lqin xosil qilib shiddat Bilan yonishini portlab (detonattsiyali)

---

90
yonish deyiladi. Benzinning portlashga qarshi chidamliliyligini oktan soni bilan

aniqlanadi. Benzinning oktan soni qancha yuqori bo’lsa, u portlashga shuncha
chidamli bo’ladi. Avtomobil benzinlarining oktan soni 66-96 bo’ladi. Benzin
portlashga chidamliligini oshirish uchun uncha portlashni susaytiruvcha moda
antidetoktor qo’shiladi. Antidetoktor moddaga etil suyuqligi kiradi, bir litr
benzinga 1,0 sm
3
etil suyuqligi qo’shiladi. Bunday benzin etillangan benzin
deyiladi.Etil suyuqligi o’ta zaharli bo’lgani sababli, etillangan benzin ham zaharli
bo’ladi. Etillangan benzinni oddiy benzindan ajratish oson bo’lishi uchun uncha
qizg’ich-sariq yoki ko’k-yashil bo’yoq qo’shib rangi o’zgartiriladi.
Avtomobil dvegatellari uchun GOST bo’yicha quyidagi belgili benzinlar
ishlab chiqariladi: A-72, A-76, AI-93, AI-98.
Benzin belgilaridagi A harfi avtomobil benzini ekanligini, raqamlar esa
oktan sonini ko’rsatadi.