O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha

12-Mavzu: Uzatmalar qutisi va taqsimlash qutisi.
Reja.
1. Uzatmalar qutisining vazifasi, turlari (pog’onali, ikki va uch valli).
2. Uzatmalar qutisining konstruktsiyasi va ishlash jarayoni.
3. Gidrotransformatorning tuzilishi va ishlashi.
4. Sinxronizatorlarning vazifasi, tuzilishi va ishlashi.
5. Taqsimlash qutisining vazifasi, tuzilishi, turlari.
6. Taqsimlash qutisining konstruktsiyasi va ishlash jarayoni.
6. Fiksator, qulflarning vazifalari va ishlashi.
Tayanch so’z va iboralar: Uzatmalar qutisining vazifasi, turlari (pog’onali,
ikki va uch valli), uzatmalar qutisining konstruktsiyasi va ishlash jarayoni,
gidrotransformatorning tuzilishi va ishlashi, sinxronizatorlarning vazifasi, tuzilishi
va ishlashi. taqsimlash qutisining vazifasi, tuzilishi, turlari, taqsimlash qutisining
konstruktsiyasi va ishlash jarayoni, fiksator, qulflarning vazifalari va ishlashi.
1. Uzatmalar qutisining vazifasi, turlari (pog’onali, ikki va uch valli)
Uzatmalar qutisi. Uzatmalar qutisi avtomobilning yetakchi g’ildiraklaridagi
burovchi momentni va tezligini o’zgartirib turish uchun, kerakli paytda ularning
yo’nalishini ham o’zgartirib berish va avtomobilь to’xtab turganda yoki inertsiya

---

118
bilan yurib ketayotganda salt ishlab turgan dvigatelning tirsakli valini kuch

uzatmadan uzoq muddatga ajratib qo’yish vazifasini bajaradi.
2. Uzatmalar qutisining konstruktsiyasi va ishlash jarayoni.
Pog’onali mexanik uzatmalar qutisining tuzilishi va ishlash uslubi.
Avtomobillarda asosan tishli mexanizmga ega bo’lgan pog’onali uzatmalar qutisi
ishlatiladi. Bunday uzatmalar qutisida avtomobilning har xil yo’l sharoitida
turlicha tezlik va tezlanishini ta’minlash uchun uzatish soni har xil qiymatga ega
bo’lgan bir nechta juft tishli shesternyalardan foydalaniladi. Yengil avtomobillarda
qo’llanilgan uzatmalar qutisi uch, to’rt, yoki beshta pog’onali, yuk avtomobillarida
esa to’rt, besh, ba’zan sakkiz va undan ham ko’prok bo’lishi mumkin. Uzatmalar
qutisi qancha ko’p pog’onali bo’lsa, avtomobilь turli yo’l sharoitiga bemalol
moslashib ishlaydi, bu esa dvigatelning quvvatidan unumli foydalanishni
yaxshilaydi hamda yonilg’i sarfini kamaytiradi.