5.4-rasm. Avtomobilning quvvatlar muvozanati va uni yechilishi. Grafikdagi N e –dvigatelning samaradorli quvvati, kVt, N T – avtomobilning
yetakchi g’ildiragidagi tortish quvvati, kVt.
Avtomobilning har bir tezligida dvigatel quvvatinig taqsimlanishining aniq
tasavvur qilish uchun quvvat muvozanati tenglamasini grafik usulda yechamiz.
Dvigatelning quvvati N e va barcha qarshiliklarni yengish uchun sarf bo’layotgan
quvvatlarni avtomobilning ihtiyoriy uzatmasidagi tezligini dvigatel tirsakli valining
aylanishlar soni bilan bog’lash maqsadida rasmdagi abtsissa o’qiga ikkita
ko’rsatkich (tezlik V a
, aylanishlar soni n)ni joylashtiriladi. Ordinata o’qiga esa,
quvvatlar qiymatini joylashtiriladi.
Ihtiyoriy V a
1 tezlikdan yuqoriga tik chiziq chizib quvvat chiziqlari bilan
kesishgan nuqtani aniqlaymiz.
Grafikdan ko’rinib turibdiki, yetakchi g’ildirakga keltirilgan quvvat bilan
shamol kuchini yengishga sarflangan quvvatlar ayirmasi quvvatning sarflanmagan
qismi bo’ladi, va u N s bilan belgilanadi.
Quvvatning sarflanmagan qismi yo’lning qarshiligini yengib avtomobil
tezlanishini oshirish uchun sarflanadi. N T bilan N y
chiziqlarning kesishgan A nuqtasida avtomobil eng katta tezlikka ega bo’ladi.
Grafikdan foydalanib yetakchi g’ildirakka keltirilgan quvvat
ку e T N N h
×
=
, kVt
va yo’l qarshiliklarini yengish uchun sarflangan quvvat
W f N N N N +
+
=
Y
a
, kVt
aniqlanadi.
Kesishgan nuqtalardan foydalanib quvvatlar muvozanatidagi quvvatlarning
qiymatini, avtomobilning istalgan tezligi V a1 yoki tirsakli valning istalgan aylanishlar
soni uchun quyidagicha aniqalanadi:
;
ку T e N N N =
-
;
W a N N N =
-
Y
;
с W T N N N =
-
э f N N N =
-
a
va
f f N N =
A nuqtadan o’ng tomondagi tezlik har doim sekinlashadi, chunki, yo’l
qarshiligi yetakchi g’ildirakka keltirilgan tortish quvvatidan katta bo’ladi ya’ni:
T N N >
Y
A nuqtadan chap tomondagi barcha tezliklarda sarflanmaydigan ortiqcha
quvvat mavjud bo’lib, tortish uchun sarflangan quvvat yo’l qarshiligini yengish chun
sarflangan quvvatdan katta bo’ladi ya’ni:
185
Y
> N N T Bu quvvat avtomobilga tezlanish berishga intiladi. SHuning uchun
sarflanmagan ortiqcha quvvat (N s )dan avtomobilni quvib harakatlanishi uchun
foydalaniladi.
