O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti transport vositalarining tuzilishi va nazariyasi fani bo’yicha
Gidrotransformatorning tuzilishi va ishlashi
Yüklə 2,37 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Uzatmalar qutisining konstruktsiyasi.
|
3. Gidrotransformatorning tuzilishi va ishlashi.
Pog’onasiz uzatmalar qutisining tuzilishi va ishlash uslubi. Bunday uzatmalar qutisining qo’llanilishi chegaralangan oraliqda yo’l sharoitiga qarab ixtiyoriy uzatmalar sonini o’z-o’zidan ta’minlab avtomobilning yetakchi g’ildiraklaridagi burovchi momentni o’zgartirib beradi. Pog’onasiz uzatmalar qutisi ishlash uslubiga qarab mexanik (impulьsli, ilashtiruvchi ishqalagichli – friktsion va boshqa), gidravlik (gidrodinamikali, gidrohajmli), elektrik va aralashgan turlariga bo’linadi. SHu vaqtgacha aralashgan, ya’ni gidromexanik uzatmalar qutisi keng tarqalgan bo’lib, u ikki qismdan, ya’ni pog’onasiz gidrodinamik uzatma (gidrotransformator) va unga ketma-ket ulangan pog’ona mexanik uzatmalar qutisidan iborat. Gidrotransformator suyuqlik ta’sirida harakatni o’zgartirib beradigan gidravlik mexanizm bo’lib, u dvigatelь bilan pog’onali mexanik uzatmalar qutisi oralig’ida joylashgan. Gidrotransformator o’zining tuzilishi va ishlash uslubi bo’yicha gidromuftaga o’xshash va charxpalakli g’ildirakchalardan tashkil topgan. Gidrotransformatorning gidromuftadan farqi shundaki, u yetakchi nasos va yetaklanuvchi (turbina) g’ildiraklardan tashqari yana uchinchi qo’zg’almas charxpalakli g’ildirak (reaktiv momentni qabul qiluvchi) – reaktorga ega. Reaktor o’z navbatida erkin yurish muftasi orqali qo’zg’almas vtulkaga o’rnatilgan. Erkin yurish muftasi reaktorni faqat bir tomonga (nasos g’ildiragining aylanish tomoniga) aylantiradi. Teskari aylanishiga esa muftaning ponalanib tiralib qolishi yo’l qo’ymaydi. SHunday qilib, yetakchi val va dvigatelь bilan bog’langan g’ildirak-nasos, yetaklanuvchi val bilan tutashgan g’ildirak-turbina, suv oqimini tarqatuvchi kurakchalari bor qo’zg’almas g’ildirak reaktor deb ataladi. Uzatmalar qutisining konstruktsiyasi. To’rt pog’onali uzatmalar qutisi. Zamonaviy yengil avtomobillarning ko’pchiligida to’rt va besh pog’onali, uch valli uzatmalar qutisi o’rnatilgan. Masalan, GAZ-24 “Volga” avtomobilida oldinga yurish uchun to’rtta va orqaga harakatlanishga bitta uzatma mo’ljallangan. Bunday uzatmalar qutisining uch yo’lli deb ataladi, chunki ikkita sinxronizator va bitta qo’zg’aluvchi orqaga yurgizish shesternya orqali uzatmalarga tushiriladi. 119
(ikkilamchi) va oraliq vallari hamda orqaga yurgazish shesternyasining o’qi joylashgan. Yetaklovchi valning ikki uchi ikkita sharikli podshipniklarga tayangan bo’lib, oldingi uchi tirsakli valning flanetsidagi o’yiqchada joylashgan podshipnikda, ketingi uchi esa uzatmalar qutisi karterining oldingi devorchasida joylashgan podshipnikda yotadi. Birlamchi val qiya tishli shesternya bilan yaxlit ishlangan bo’lib, oraliq valdagi shesternyalar blokining yetakchi shesternyasi bilan doimo tishlashib turadi. To’g’ri uzatmani ulash uchun birlamchi val shesternyasining orqa qismida tishli gardish ishlangan. Birlamchi valning sharikli podshipnigi yon qopqoq bilan boltlar yordamida berkitilgan. Oraliq val to’rtta qiya tishli shesternyalar va bitta to’g’ri tishli shesternyadan iborat shesternyalar blokini tashkil etadi va o’z o’qida uchta ninasimon (birinchisi o’qning old qismida, ikkinchi va uchinchilari esa uning ketingi qismida ketma-ket joylashgan) podshipniklarda o’rnatilgan. O’qning orqa uchidagi diskli qaydlagichi uning o’z o’qida buralib ketishidan saqlaydi. Yetaklanuvchi val ham uzunasiga ikkita tayanchga tayangan bo’lib, oldingi uchi birlamchi valning orqa tomonidan chuqurchasiga kiritilgan rolikli podshipnik ketingi uchi esa uzatmalar qutisi karterining devorchasiga joylashtirilgan sharikli podshipnikda o’rnatilgan. Yetaklanuvchi valning shlitsli qismlariga birinchi, ikkinchi, uchinchi va to’rtinchi uzatmalarni ulash uchun qo’llaniladigan sinxronizatorli muftalar o’rnatilgan. Valning jilvirlangan bo’yinchalariga esa oraliq val shesternyalari bilan doimo tishlashgan, qiya tishli shesternyalar vtulkada erkin o’z o’qi atrofida aylana oladigan qilib joylashtirilgan. Avtomobilni oldinga harakatlantirish uchun mo’ljallangan hamma uzatmalar, ya’ni I, II, III va IV uzatmalar sinxronizatorlar yordamida, orqaga yurish uzatmasi esa shesternyani surish yuli bilan bajariladi (10.1-rasm). VAZ-2108, Neksiya, Tiko avtomobillarida uzatmalar qutisining asosiy farqi vallarining soni uchta emas, balki ikkitaligida – yetakchi va yetaklanuvchi. Yetaklanuvchi valning o’ng uchida u bilan yaxlit ishlangan tsilindrsimon shesternya bor. U differentsial qutisining yarim kosachasiga o’rnatilgan tishli g’ildirak bilan doimo tishlashib turadi va bu mexanizm old yurituvchi ko’prikda asosiy uzatma vazifasini o’taydi. 10.1- rasm. Uzatmalar qutisining tasviriy chizmasi. 1 birlamchi val, 2-14-birlamchi va oraliq vallarning doimo ilashib turuvchi shesternyalari, 3- tishli mufta, 4-va 7-vilkalar, 5-13-doim ilashib turgan 2 uzatma shesternyalari, 6-12-birinchi uzatma shesternyalari, 9-11-orqaga yurgazish shesternyalari, 8- ikkilamchi val, 10-orqaga yurgazish shesternyasi o’qi, 15-oraliq 120
Etakchi val shesternyalari valga qo’zg’almas qilib o’rnatilgan bo’lib, yetaklanuvchi val shesternyalari bilan muqim tishlashib turadi. CHunki bu shesternyalar valning o’q qilib ishlangan qismlariga erkin aylanadigan qilib o’rnatilgan. Bu shesternyalar orqali burovchi moment o’zatish jarayoni ikkilamchi valga shlitsali qilib o’rnatilgan sinxronizatorlar yordamida bajariladi. Orqaga yurgazish pog’onasini ulash uchun esa shesternya va sinxronizator muftasining tishli gardishi oraliq tishli g’ildirak bilan tishlashtirish yo’li bilan amalga oshiriladi. Yüklə 2,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|