O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi tоshkent davlat pedagogika universiteti

О‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
VAZIRLAR MAHKAMASINING QARORI⁴⁶

1995-yil 24-avgust 339- son Toshkent shahri

О‘ZBEK TILINING ASOSIY IMLO QOIDALARINI
TASDIQLASH HAQIDA

О‘zbekiston Respublikasining “Lotin yozuviga asoslangan о‘zbek alifbosini joriy etish tо‘g‘risida”gi Qonunini bajarish maqsadida Vazirlar Mah­kamasi qaror qiladi:

1. О‘zbek tilining asosiy imlo qoidalari tasdiqlansin (ilova qilinadi).
2. Respublika vazirliklari, idoralari, mahalliy hokimiyat va boshqaruv idoralari, ommaviy axborot vositalari lotin yozuviga asoslangan о‘zbek alifbosidagi barcha turdagi yozishmalarda, matbuotda, ish yuritishda ushbu qoidalarni joriy qilish yuzasidan tegishli tadbirlarni ishlab chiqsinlar va amalga oshirsinlar.
3. О‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi, Oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi, Xalq ta’limi vazirligi, Davlat matbuot qо‘mitasi uch oy muddat ichida maktablar uchun qо‘llanma sifatida о‘zbek tilining imlo lug‘atini, kishi ismlari va joy nomlari lug‘atlarini tayyorlasinlar va nashr etish choralarini kо‘rsinlar.
4. Mazkur qarorning bajarilishini nazorat qilish Vazirlar Mahkamasi­ning Ta’lim va fan hamda Ijtimoiy masalalar va madaniyat bо‘limlariga yuklansin.


VAZIRLAR MAHKAMASINING RAISI

1. 
   KARIMOV
   

8-MA’RUZA
ORFOGRAFIYA VA ORFOEPIYA

1. Orfografiya haqida umumiy ma’lumot.
2. Orfografiya tamoyillari:
1) fonetik tamoyil;
2) morfologik
3) etimologik tamoyil.
4) tarixiy-an’anaviy tamoyil.
5) differensiatsiya tamoyili.
3. Orfoepiya haqida umumiy ma’lumot.
1) unli fonemalar orfoepiyasi.
2) undosh fonemalar orfoepiyasi.
3) transkripsiya(fonetik yozuv).
Harflar imlosi


Unlilar imlosi
1. Aa harfi:
1) aka, alanga, aloqa, og‘a; sentabr, noyabr kabi sо‘zlarda old qator keng unlini ifodalash uchun yoziladi;
2) bahor, zamon; savol, gavda; vasvasa kabi sо‘zlarning oldingi bо‘g‘inida, vaqt, vahm kabi sо‘zlarda a aytiladi va yoziladi.
2. Oo harfi:
1) ona, omon, quyosh, fido, baho, xola, lotin; mukofot, mahorat kabi sо‘zlarda orqa qator keng unlini ifodalash uchun yoziladi;
2) boks, poyezd, tonna, talon; agronom, mikrofon; direktor, termos kabi о‘zlashma sо‘zlardagi unlini ifodalash uchun yoziladi.
3. Ii harfi:
1) ish, iz, qil; xirmon, ilhom, ikki, ixtisos, shoyi, tulki; volida, piramida; bilan, biroq, sira, qishloq, chiroq kabi sо‘zlarda old qator tor unlini ifodalash uchun yoziladi;
2) о‘tin, о‘rik, bо‘lim kabi oldingi bо‘g‘inida о‘ unlisi keladigan sо‘zlarning keyingi bо‘g‘inida i aytiladi va yoziladi.
4. Uu harfi:
1) uy, kun; buzoq, buloq, Buxoro; butun, uchuq, usul, yulduz; mafkura; kо‘zgu, uyqu; aluminiy, yubiley kabi sо‘zlarda orqa qator tor unlini ifodalash uchun yoziladi;
2) qovun, sovun, tovush, yovuz, qirg‘ovul, chirmovuq kabi so‘zlarning oldingi bо‘g‘inida o unlisi kelsa, keyingi yopiq bо‘g‘in boshidagi v undoshidan keyin u aytiladi va yoziladi.
5. О‘о‘ harfi о‘t, о‘q, о‘zbek, о‘simlik, dо‘ ppi; bо‘takо‘z, semizо‘t, gulkо‘rpa, noо‘rin kabi sо‘zlarda orqa qator о‘rta-keng unlini ifodalash uchun yoziladi.
6. Ee harfi ekin, esla, evara, ekran, eksport; kel, zehn; kecha, behi; telefon, teatr; poyezd, atelye; e’lon, ne’mat, she’r kabi sо‘zlarda old qator о‘rta-keng unlini ifodalash uchun yoziladi.