O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

«САРДОР» МЕТОДИКАСИ.

Ушбу методика психолог Р.С. Немовнинг «Паркическая психология» (1996) китобидан олинди. Бу методика кенг халк оммасига мулжалланган. Ушбу методикадан шахслараро муносабатларни анилашда, шахснинг сардорлик хусусиятлари кайси даражада шаклланганлигини белгилашда фойдаланилади.

Тадкикот учун саволнома ва жавоб варакаси зарур. Хар бир саволдаги икки вариантдан бирини танлаб, «Ха» ёки «Йук» жавобларини варагингизга белгилайсиз.

10. “Yo’l uchun chemodan”

    
    

Mashqni o’tkazish vaqti: 10minut

Qoida: Guruh aylana bo’ylab o’tirishi so’raladi.

Ko’rsatma: Bizning ishimiz yakunga yetmoqda. Biroq, ajralishdan avval har birimiz uchun “chemodan”yig’ami, buni birgalikda bajaramiz. “Chemodan”ning tuzilishi ham o’ziga hos bo’ladi. Biz shaxslar aro muloqot muammolari bilan ishimizni tugatayapmiz. Hozir har biringiz navbat bilan oldingizga stulni qo’yasiz. Barcha ishtirokchilar siz to’g’ringizga o’tirib, sizga to’g’ri keladigan, yordam beradigan yoki aksincha sizga halaqit qiladigan sifatlardan bittadan aytib o’tishadi.Аmmo yodda tuting aytilgan sifatlar ishimiz davomida shu odamda yuzaga chiqqan bo’lishi kerak. Birinchi ishtirokchi tugatgandan so’ng, ikkinchi ishtirokchi stulni oladi va shu asnoda davom etadi.

3. 
   
   KUTILAYOTGAN NATIJA
   

Korreksion dastur asosida

• O’smirlik davrida yuzaga keluvchi turli psixologik holatlar hamda ularga ta’sir etuvchi ijtimoiy muhitning psixologik va ijtimoiy omillaridan himoyalanishga o’rgatish,

  
  

• yosh davri hususiyatlaridan kelib chiqqan holda –muloqot jarayonini tashkil etishda oila –ta’lim muassasa hamda tengdoshlar o’rtasidagi munosabatlar tizimini to’g’ri yo’lga qoyishga erishish

  
  

• muloqot ko’nikmalarini shakllantirish va ijtimoiy muhitga moslashish malakalarini rivojlantirishga erishish

  
  

• qobiliyatlarini aniqlashtirish va ma’lum kasblarga bo’lgan qiziqishini aniqlashtirish (kasbga yo’naltirish),

  
  

• o’zini anglash va o’ziga nisbatan mamnunlik hissini shakllantirishga ko’maklashish, o’ziga adekvat baho berishni o’rgatish

  
  

XULOSA
Har-bir bola yashaydigan ijtimoiy muhit bir emas , balki bir necha qavatdan (zonadan) iborat. Eng yaqin va birinchi qavat oilaviy muhitdir.Oilaga qaraganda kengroq qavatni bolaning tashqari, ya’ni bir qavatni –bolanig qarindoshlari tashkil etadi. Va nihoyat, eng keng qavat- ijtimoiy muhit hisoblanadi. Undan tashqari bevosita xatti-harakat namunalari, alohida kishilarning mulohazalari orqali emas, balki kitob va gazeta, radio, kino, televideniye, jamiyatda o’rnatilgan qonun-qoidalar, odamlar, axloq talablar, ma’naviyat, milliy qadriyatlar orqali amalga oshiriladi.
Biroq, agar bolaning shaxsiy faolligi mavjud bo’lsa, muhit uning taraqqiyotiga ta’sir ko’rsata olmaydi. Faqat o’zining shaxsiy faolligini ko’rsatgandagina bola atrof-muhitning ta’sirini his qilishi, shundagina uning rasmiy xususiyatlari namoyon bo’lishi mumkin.
Demak, inson - faol mavjudod. U tarbiyaviy ta’sirlar, muhit ta’sirining passiv ob’ekti emas. Shuning uchun hayotning tashqi sharoitlari, tashqi ta’sirlar inson shaxsini bevosita emas, balki uning muhit bilan o’zoro ta’siri jarayoni orqali, uning shu muhitdagi faoliyati yordamida belgilaydilar. Shu tuufayli muhit, tarbiyaviy t’asir haqida gapirganda uni ya`ni insoning tashqi muhit bilan faol ta`sir jarayoni, tarbiyachi bilan tarbiyalanuvchining faol o’zaro aloqasi sifatida tushunish zarur.
Inson faol mavjudod sifatida o’z shaxsini ongli ravishda o’zgartirishi mumkin. Shaxsning shakllanishida o’z-o’zini tarbiyalash, ya’ni kishining shaxsiy sifatlarini takomillashtirishga qaratilgan ongli ishi katta ahamiyatga ega bo’la boradi.
Shaxs guruhda, ya’ni mana shu guruhda o’rnatilmagan o’zaro munosabatlar va muloqat ta’sirida rivojlanadi. Demak, guruhning taraqqiyoti shaxsning guruhda rivojlanishi omili sifatida namoyon bo’ladi.
Individ o’ziga xos ehtiyoj, ya’ni shaxs bo’lishi ehtiyoji hamda shaxs bo’lish qobiliyatiga ega. Bu qobiliyat, ya’ni individual xususiyatlar.
Shaxs bo`lish ehtiyoji qondirilishini ta’minladi va turli ishlarni amalga oshirishga imkon yaratadi.
Ushbu ehtiyojning amalga oshirishda yuqori rivojlanish darajasiga ega bo`lgan guruh jamoalar katta ahamiyatga ega.
Shaxs rivojlanishi yangi ijtimoiy muhitga kushilish va u bilan birlashish sifatida tasavvur qilish mumkin. Shartli ravishda bu muhitni doimiy, o`zgarmas deb qaraladi. (masalan, maktabning birinchi sinfi, ishlab chiqarish brigadasi, harbiy qism va hokozo). Nisbatan barqaror bo`lgan muhitda shaxsning rivojlanishi 3 ta bosqichni bosib o`tadi. Bular – adaptatsiya, individualizatsiya va integratsiya bosqichlaridir.
Demak, inson shaxs sifatida ijtimoiy muhitning hal qiluvchi ta’siri ostida shakllanadi. Tajribalarda ko’rsatishicha, insoniyat jamiyatdan tashqarida haqiqiy taraqqiy etgan inson, shaxs bo’la olmaydi.
Shaxs turli ijtimoiy jarayonlarning ishtirokchisi va faol amalga oshiruvchisi bo`lganligi tufayli ijtimoiy psixologiyada o`rganiladi. Shaxs muammosi umumiy psixologiyada ham, yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiyada ham, psixologiyaning qator maxsus bo`limlarida ham o`rganiladi. Har bir bo`lim yoki tarmoq uni o`z mavzui va vazifalari nuqtai nazaridan shaxsga taalluqli bo`lgan muammolarni yoritadi. Masalan, umumiy psixologiya shaxsni psixologik faoliyatning maxsuli, alohida psixik jarayonlarning egasi deb qaraydi.
Ya’ni ijtimoiy psixologiya avvalo biror guruhning a’zosi hisoblangan shaxs xulq-atvori qanday qonuniyatlarga buysunishini, shaxsning muloqotlar sistemasida olgan ta’sirlari uning ongida qanday aks topishini o`rganadi.
Guruhning shaxs psixologiyasiga ta’siri qay yusinda sodir bo`lishi ijtimoiy psixologiyada ijtimoiylashuv muammosi bilan uzviy bogliq bo`lsa, bu ta’sirlarning shaxs hatti-harakatlari, xulqida bevosita qanday namoyon bo`lishi ijtimoiy yo`l-yo`riqlar muammosi bilan bog`liqdir. Ana shular asosida shaxsda shakllanadigan fazilatlar va ularning turli tipdagi shaxslarda namoyon bo`lishini aniqlagan holda, shaxs xulq-atvorini boshqarish mexanizmlarni ishlab chiqish ijtimoiy psixologiyaning asosiy vazifalaridan biridir.