O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi j. R. Qulmuhamedov, K. M. Nazarov
VI. AVTOMOBILNI TRANSPORT OQIMIDA BOSHQARISH
Yüklə 3,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
VI. AVTOMOBILNI TRANSPORT OQIMIDA BOSHQARISH
6.1. Transport oqimida xavfsiz va yon oraliqni tanlash Yo‘llarning yuklanganlik darajasi 0,1 – 0,2 (1000 m. masofada 10 – 20 dona avtomobil) bo‘lganidagi harakat, erkin harakat deb ataladi. Bunday sharoitda haydovchi ruxsat etilgan eng katta tezlikda harakatlanadi. Maksimal tezlikning qiymatini faqat yo‘l sharoiti (yo‘l kengligi, harakatlanish bo‘laklarining soni, yo‘l qoplamasining holati kabi ko‘rsatkichlar), ko‘rinish masofasi va avtomobilning foydalanish xususiyatlarigina cheklashi mumkin. Yo‘l harakatini tavsiflovchi ko‘rsatkichlar o‘rtacha tezlik, harakat jadalligi, transport oqimining zichligi birinchi galda transport oqimining tarkibiga bog‘liq bo‘ladi. Agar shahardan tashqaridagi avtomobil yo‘llarida ko‘proq katta yuk ko‘taradigan avtomobillar, avtopoyezdlar, traktor va traktor poyezdlari, o‘ziyurar mexanizmlar ko‘proq uchrasa, shahar ko‘chalarida avtomobillardan tashqari velosiped va mototsikllarni ko‘plab uchratish mumkin. Harakat jadalligi yuqori bo‘lgan yo‘llarda avtomobillarning harakati bir-biriga uzviy bog‘langan bo‘lib, bunday sharoitda (qayta tuzilish, yonga va orqaga burilish hamda quvib o‘tishlar) murakkab- lashadi, haydovchi transport oqimining tezlik tartibiga qarab tezlikni tanlaydi. Katta gabaritli avtomobillar va avtopoyezdlar esa bajarilishi lozim bo‘lgan manyovrlarga sezilarli darajada xalaqit beradi. Tezlik va harakat miqdori haydovchining ruhiy fiziologik holatiga va oxir-oqibatda uning ishonchliligiga ham ta’sir etadi. Harakat jadalligi kam bo‘lgan yo‘llarda haydovchi 85 % dan ko‘proq vaqtini yo‘l qoplamasining holatini kuzatishga sarf etadi. Harakat jadalligi 400 avt/s atrofida bo‘lganida haydovchi 48 % vaqtini avtomobilga yaqin bo‘lgan masofani kuzatishga sarfl aydi va yo‘l vaziyatini oldindan baholay olish imkoniyati kamayib ketadi. Bunda u 30 % vaqtini ro‘paradan kelayotgan avtomobillarni kuzatishga sarflaydi. 65 Harakat jadalligi 400 avt/s dan ortib ketganida haydovchi asosiy vaqtini bir yo‘nalishda va ro‘paradagi yo‘nalishda harakatlanayotgan avtomobillarni kuzatishga sarflaydi. Bu esa, o‘z navbatida, yo‘lning yo‘nalishini, qoplamasining holatini va yo‘lning qatnov qismidan tashqarida joylashgan obyektlarni kuzatish imkoniyatini cheklab qo‘yadi. Haydovchi uchun transport oqimida piyodalar katta xavf tug‘diradi. Haydovchi piyodalar to‘plangan yoki ularning paydo bo‘lish ehtimoli bo‘lgan joylarga yaqinlashganida uning e’tibori zo‘riqadi. U piyodalarga yetarli darajada e’tibor bera olmaydi, chunki haydovchi bir paytda transport vositasining harakatini va yo‘ldagi joylashuv holatini ham kuzatishi zarur bo‘ladi. Harakat jadalligi qancha yuqori bo‘lsa, bu omillarning harakat xavfsizligiga ta’siri ham shuncha yuqori bo‘ladi. Ikki tasmali yo‘llarda haydovchi asosiy vaqtini oldinda ketayot- gan avtomobilni kuzatishga sarflaydi. Agar oldinda harakatlanayot- gan avtomobil yuk avtomobili yoki avtobus, orqasi qora qilingan yengil avtomobil bo‘lsa, e’tiborning konsentratsiyalashgan maydoni kichrayib ketadi. Bunday sharoitda harakat xavfsizligini ta’minlashning asosiy sharti bu – oldinda harakatlanayotgan avtomobilga nisbatan ma’lum bir oraliq masofani – xavfsizlik oralig‘ini saqlashdir. Xavfsizlik oralig‘ini haydovchi o‘zining ish qobiliyatiga (reak- siya vaqtiga), avtomobillarning tezligi va sekinlashish darajasi ga, avtomobilning texnik holatiga va ko‘rinish masofasiga qarab tanlaydi. Agar haydovchida oldinda harakatlanayotgan avtomobillarni kuzatish imkoniyati bo‘lsa, u xavfsizlik oralig‘ini kichikroq saqlashi mumkin, chunki u oldinda harakatlanayotgan avtomobil harakatini avvaldan baholay oladi. Bunday hollarda xavfsizlik oralig‘ini quyidagicha aniqlash mumkin: X = S 01 – S 02 bu yerda: Yüklə 3,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|