O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti

Atmosferani ifloslantiruvchi moddalarning ruxsat etilgan 
konsentratsiyasi 
T/r 
Ifloslantiruvchi 
moddalar 
R E K, mg/m
3
Bir martalik 
yuqori me’yor 
O‘rtacha bir ke-
chayu kunduzda 
1 Uglerod oksidlari
3.0 
1.0 
2 Oltingugurt dioksidi 
0.5 
0.03 
3 Azot oksidi 
0.085 
0.085 
4 Benzol 
1.5 
0.8 
5 Ftorli birikmalar 
0.02 
0.005 
6 Fenol 
0.01 
0.01 
7 Zaharsiz chang 
0.5 
0.15 
8 Qorakuya, qurum 
0.15 
0.05 
9 Formaldegid 
0.035 
0.012 
10 Xlor 
0.1 
0.03 
11 Oltingugurt vodorodi 
0.008 
0.008 
12 Ammiak 
0.2 
0.2 
13 Aseton 
0.35 
0.35 
14 Dixlor etan 
3.0 
1.0 
15 Metapol 
1.0 
0.5 
16 Benz-a-piren 
- 
1*10-6 
Radioaktiv moddalar foni 20 mk R/ch dan oshmasligi kerak, 
agarda atrofga tashlanayotgan radioaktiv moddalar foni 200 dan oshsa, 

---

86 
bu inson uchun zararli, uni to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘limga olib keladi. Inson 
tanasining vazni ham e’tiborga olinadi, yosh bolalar radioaktiv 
nurlardan tez zararlanadi va halok bo‘ladi. 
Respublikaning ayrim hududlarida radioaktiv nurlar yuqori, sobiq 
sovetlar davrida Samarqand viloyatining Nurobod tumani hududlaridan 
uran va volfram qazib olingan. Hozir ushbu konlardan yodgor sifatida 
katta ochiq chuqurliklar qarovsiz yotibdi. Aslida bu hududlarga mollar, 
qo‘ylar, odamlar kirmasligi kerak.
Bu erlar o‘ralmagani uchun bahorda bolalar mollarini boqib, shu 
joylarda o‘ynashadi. Mollar radioaktiv tuproqlarda o‘sgan o‘tlarni 
iste’mol qiladi. Radioaktiv fon yuqori bo‘lgan tuproqda uxlagan 
bolakay qo‘lini yaxshi yuvmay ovqatlanadi, kechqurun ustidagi 
kiyimlarini yechmasdan uxlab qoladi. Hozir ham bu joylardan volfram 
qazib olinadi, bu hududlarda radioaktiv nurlanish yuqori, bu joylarda 
yashaydigan insonlar keyingi vaqtlarda bolalar o‘limi va rak kasalliklari 
ko‘payib ketganligidan aziyat chekmoqda. 
Bu hududlarda ekologiya nihoyatda og‘ir ahvolda. 
Suvni eng ko‘p ifloslaydiganlarga quyidagilar kiradi: 
• sun’iy yuvuvchi moddalar; 
• neft va neft mahsulotlari; 
• kislotalar va ishqorlar; 
• pestitsidlar va gerbitsidlar; 
• atmosferani ifloslantiruvchilar; 
• tuproqni ifloslantiruvchilar. 
2-jadval