О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

18.4. Randalash, o’yish, protyajkalash stanoklari va ularda ishlash 
Reja: 
1. Randalash, o‟yish, protyajkalash stanoklari va ularda bajariladigan ishlar. 
2. Randalash, o‟yish va protyajkalashda ishlatiladigan kesuvchi asboblar. 
3. Randalash, o‟yish va protyajkalashda kesish jarayonining asosiy elementlari. 
4. Randalash, o‟yish va protyajkalashda kesish kuchi va quvvat. 
Adabiyotlar: 7, 5, 1, 3, 6, 2. 
Tayanch iboralar: Dorn, dornavanie, zagatovka, nakatka, strujka, revers, dolbyak, obdirka. 
1.Randalash, o’yish, protyajkalash stanoklari va ularda bajariladigan ishlar 
Randalash stanoklar ko‟ndalang va bo‟ylama randalash stanoklariga ajratiladi: 
Ko‟ndalang randalash stanoklari kichik va o‟rtacha o‟lchamli gorizontal, vertikal va qiya 
yuzalarni randalash uchun mo‟ljallangan. 
Bo‟ylama randalash stanoklari cho‟yan va po‟lat zagatovkalarning (stanok staninalari, plitalar, 
podshipnik korpuslari tanglik-larining) to‟g‟ri chiziqli tor va uzun yuzalarini randalash uchun 
ishlatiladi. 
O‟yish dastgohlari yakka ishlab chiqarish, ta„mirlash ishlari va mayda seriyalab ishlab 
chiqarish sharoitida teshiklar, shponka pazlari, ariqchalar, shakldor profillar ishlash, sirtqi 
yuzalar randalash uchun mo‟ljallangan. 
Protyajkalash stanoklari protyajkalar yordamida ichki va sirtqi yuzalarga ishlov berish uchun 
ishlatiladi. Kesuvchi asbobning harakat yo‟nalishiga qarab, protyajkalash stanoklari gorizontal 
hamda vertikal protyajkalash stanoklariga bo‟linadi. Bu stanoklardan seriyalab va kuplab ishlab 
chikaroshda shakli jixatidan xilma-xil bulgan ochik teshiklarga ishlov berishda, sirtki yuzalarni 
ishlashda, shuningdek aylanish jismlarga ishlov berishda foydaniladi. 
2. Randalash, o’yish va protyajkalashda ishlatiladigan kesuvchi asboblar 
Tokarlik keskichlari kesuvchi kismining shakli qanday bulsa, randalash keskichlari kesuvchi 
qismining shakli ham xuddi shunday bo‟ladi. Randalash keskichlari vasifasiga ko‟ra qo‟yidagi 
xillarga bo‟lunadi: 
1. Utuvchi keskichlar; 
2. Tozalab randalash keskichlari; 
3. Kesib tushirish keskichlari; 
4. Ariqcha ochish keskichlari; 
5. Yonaki keskichlari; 
O‟yish keskichlari o‟z tuzilishi jihatidan olganda randalash keskichlariga qaraganda 
ancha puxta bo‟lishi kerak, chunki o‟yish keskichining support keskich tutqichidan chiqib 
turadigan qismi randalash keskichlarnikidan uzun bo‟ladi. 
Bajariladigan ishning xaraktiriga qarab, o‟yish keskichining tegishli shakli tanlab 
olinadi. O‟yish keskichining quyidagi tiplari (xillari) bo‟ladi: 
1. Ariqcha o‟yish keskichi; 
2. SHponka ariqchasi (pazi) o‟yish keskichi; 
3. Tutqichga qo‟ndiriladigan keskich; 
Protyajkalashda ishlatiladigan kesuvchi asbob protyajka deb ataladi. Protyajka ko‟p tig‟li 
kesuvchi asbob bo‟lib, unda har bir navbatdagi tish o‟zidan oldingi tishdan kesib olinadigan 
qatlam qalinligicha (surish S