О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

Оltingugurt - pо‟latda FeS holida bо‟ladi. U temir bilan 988
о
С da suyuqlanadigan 
evtektika (Fe + FeS) hosil qiladi va pо‟lat kristall donlarining chegaralarida joylashadi. 
Bunday pо‟latlar qiziganda mо‟rt bо‟lib qoladi. Bundan tashqari oltingugurt pо‟latning 
plastikligini, zarbiy qovushoqligini, chidamliligini, payvandlanuvchanligini, korrozion 
mustahkamligini kamaytiradi. Pо‟latda oltingugurtning miqdori 0,05 % dan oshmasligi kerak. 

---

11 - rasm. Pо‟latning mexanik xossalariga uglerodning ta„siri. 
Pо‟lat uchun zararli hisoblanuvchi azot va kislorod elementlari pо‟lat tarkibida, asosan, 
oksidlar (FeO, SiO
2
, Al
2
O
3
, Fe
4
N) shaklida uchraydi va sof holda mikronuqsonlar tо‟plangan 
joyda joylashadi (darz va g‟ovaklarda). Bu elementlar pо‟latning sovuq holda mo‟rtligini
oshiradi, zarbiy qovushoqligini pasaytiradi. 
 
Fosfor pо‟latning sovuq holatda mо‟rtligini oshiradi, plastikligi va zarbiy qovushoqligini 
kamaytiradi. Yuqori sifatli pо‟latlar tarkibida fosfor miqdori 0,03 % dan oshmasligi kerak. 
 
Marganes pо‟latga kislorod va oltingugurtning zararli ta„sirini kamaytirish uchun 
qо‟shiladi. U pо‟latning puxtaligini oshiradi; Pо‟lat tarkibida 0,8 % gacha marganes bо‟lishi 
maqsadga muvofiqdir. 
 
Кremniy ham pо‟latni kisloroddan tozalaydi, uning puxtaligini oshiradi, u ferritda tо‟liq 
eriydi va alohida struktura sifatida kuzatilmaydi. Odatda, pо‟lat tarkibida 0,5 % gacha kremniy 
bо‟ladi. 
Uglerodli pо’latlarning turlanishi va markalanishi 
Ро‟latlar ishlab chiqarish usuliga, kimyoviy tarkibiga, qо‟llanilish sohasiga, 
qaytarilganlik darajasiga va strukturasiga kо‟ra turlanadi.