Αzbekiston respublikasi oliy va î‘rta maxsus ta’lim vazirligi q
1 tarkibli pо‟lat 2 nuqtaga mos keluvchi xaroratdan boshlab tarkibida deyarli
uglerodi bо‟lmagan ferritga aylana boshlaydi. GPS sohasida austenit va ferrit, PS chizig‟dan
past xaroratlarda esa ferrit bilan perlit mavjud bо‟ladi.
Evtektoiddan keyingi pо‟latlarning ikkilamchi kristallanishi ikkilamchi tsementit ajralib
chiqishi bilan boshlanadi. К 2 tarkibli qotishmada ikkilamchi tsementitning kristallanishi 5
nuqtada boshlanib, 6 nuqtada tugaydi. Ikkilamchi tsementit austenit donalarining chegaralarida
joylashadi.
SK chizig‟ida austenit perlitga parchalanadi. Bu chiziqda past haroratlarda evtektoiddan keyingi
pо‟latlarning strukturasi chegaralarida tsementit turi joylashgan perlit donalaridan iborat
bо‟ladi.
Shunday qilib, temir-tsementit holat diagrammasidan foydalanib, barcha uglerodli
po‟latlar va cho‟yanlarni qizdirganda va sovitganda ularda ruy beradigan fazaviy, hamda
strukturaviy о‟zgarishlarni tushunib yetish mumkin. Shuningdek, qotishmalarga termik ishlov
berish uchun xaroratlarni tanlash, qizdirib bosim ostida ishlov berish uchun qizdirish xaroratlari
oraliqlarini belgilash mumkin. Bular holat diagrammasining amaliy ahamiyatini belgilaydi.
Savol va topshiriqlar : 1.Temir–tsementit va temir–uglerod qotishmalarida qanday fazalar va strukturalar uchraydi?
2.Tarkibida 1,1 % va 4,0 % bо‟lgan qotishmalarning sovish egri chiziqlarini chizing va unda
sodir bо‟ladigan strukturaviy о‟zgarishlarni yozing.
3.Kesmalar qoidasidan foydalanib, 800
0
C gacha qizdirilgan 45 markali pо‟latning holatini,
fazalar sonini va ularning miqdorini aniqlang.
4.Perlit strukturasi qizdirilganda austenitga aylanish jarayonini tushuntirib bering
