О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

, 

, 

 va boshqa fazalar hosil qiladi. 

-faza-ruxning misdagi qattiq eritmasi (

-latun). 
Tarkibida 40...45% rux bо‟lgan qotishmalarda 

-faza, yani ruxning СuZn tarkibli birikmadagi 
qattiq eritmasi ham hosil bо‟ladi (

+

-latun). Tarkibida rux miqdori 45...50% gacha bо‟lgan 
qotishmalar faqat 

-fazadan, 50 % dan ortiq rux bо‟lgan qotishmalar esa 

-faza bilan 

-fazadan 
iborat. 

-faza ruxning Сu
5
Zn
8
tarkibli birikmadagi qattiq eritmasi bо‟lib, nihoyatda mо‟rtdir. 
Texnikada 

- latunlar bilan 

+

-latunlargina ishlatiladi. 17 - rasmda ikki fazali (

+

) 
latunning mikrostrukturasi tasvirlangan. 

---

Latunlar Л harfi va raqamlar bilan markalanadi. Masalan, Л96, Л62, Л59 va hakozo. Л 
harfi qotishmaning nomini (latun), raqamlar esa qotishma tarkibidagi mis miqdorini bildiradi. 
Keng tarqalgan latunlarning yumshatilgan holatdagi mexanik hossalari quyidagicha: 

-
latunlar Л 96 (tompak), Л80 (yarim tompak) va Л70: 

в
= 240...320 MPa; 

= 50...52 %.

+

- latunlar Л62 va Л59: 

в
= 360...390 MPa; 

= 44...49 %. 
Bu latunlar listlar, tasmalar, polosalar, trubalar, chiviqlar va simlar tarzida ishlab 
chiqariladi. 
Maxsus latunlar Л harfi, qо‟shilgan elementlarni bildiruvchi harflar va tegishli raqamlar 
bilan markalanadi, masalan, ЛС-74-3, ЛO70-1, ЛAН 59-3-2, ЛMц 58-2 va hakozo. Markadagi 
birinchi son misning, keyingi sonlar esa tegishli elementlarning % hisobidagi о‟rtacha 
miqdorini kо‟rsatadi. Legirlovchi elementlar quyidagicha belgilanadi: alyuminiy -A, 
qо‟rg‟oshin-С, qalay-O, temir-Ж, nikel-Н, marganes-Mц, kremniy esa-K bilan belgilanadi. 
Latun markasining oxirida Л harfi bо‟lsa, uning quymabop latun ekanligini bildiradi, masalan, 
ЛK80-3Л, ЛAЖ60-1-1Л va hakozo. Markasi oxirida Л harfi bо‟lmagan latunlar 
deformatsiyabop latunlardir. 
Quymabop latunlar nam atmosferada korroziyabardosh bо‟ladi va kesuvchi asboblar 
bilan oson ishlanadi. Bu latunlardan podshipnik vtulkalari, turli armaturalar, korroziyabardosh 
detallar quyiladi. 
Deformatsiyabop latunlardan radiator naylari, gorflangan trubalar, tug‟ri truba, sim va 
boshg‟a buyumlar tayyorlanadi. 
17 - rasm. Ikki fazali (

+

) latunning mikrostrukturasi. 
Bronzalar. Misning qalay, alyuminiy, qо‟rg‟oshin, berilliy va boshqa elementlar bilan 
hosil qilgan qotishmalari bronza deb ataladi. 
Bronzalar Бр. harflari, tarkibidagi elementlarni bildiruvchi harflar va shu elementlarning 
% hisobidagi о‟rtacha miqdorini kо‟rsatuvchi raqamlar bilan markalanadi. Masalan, Бр. 
OНС11-4-3 marka bronzaning о‟rta hisobda 11% qalay, 4% nikel, 3% qо‟rg‟oshin va qolgani 
misdan iborat ekanligini bildiradi.