birinchidan,
rivojlanayotgan
mamlakatlarda muhim iqtisodiy omillardan biri, bu kichik biznes rivoji bо‘lib, bu
boradagi har qanday umummanfaatini kо‘zlagan samarali faoliyatlar davlat
ahamiyatiga ega bо‘ladi va qо‘llab-quvvatlanadi. Zero, kichik biznes faoliyati
о‘sib, yanada samarali biznesga aylanishi, mamlakat ichki bozorini tovar hamda
44
Малый, средний и частный бизнес. Ежеквартальный информационный бюллетень для предпринимателей.
Республиканская научно-техническая библиотека. ГФАГИ. 2009.
70
xizmatlar turlari bilan tо‘ldirishi, shu tariqa eksport salohiyati rivojiga hissa
qо‘shilishi, aholining ish bilan bandligi muammosi yechilishiga kо‘maklashuvi,
aholining real daromadi о‘sishiga, pirovard natijada aholinining turmush darajasini
yuksalishiga olib keladi.
Ikkinchidan,
iqtisodiyotning globallashuvi sharoitida, jahon bozorida
raqobat kuchayayotgan bir paytda, yirik korxonalardan kо‘ra aynan kichik biznes
va xususiy tadbirkorlik korxonalarida raqobatga dosh berish, manevrlar qilish,
ishlab chiqarish yо‘nalishini о‘zgartirish kabi iqtisodiy chora tadbirlar kо‘rish oson
kechadi.
Kо‘rinib turibdiki, xorijiy mamlakatlarda kichik biznesni har tomonlama
qо‘llab- quvvatlashning rivojlangan tizimi mavjud bо‘lib, bu hol raqobatning
kuchayishi sharoitida ijtimoiy-itisodiy muhitning barqaror taraqqiy etishini
ta’minlaydi. Bu esa, davlat tomonidan qо‘llab-quvvatlash mexanizmining
tо‘laqonli rivojlanganligidan dalolat beradi.
Xulosa о‘rnida shuni ta’kidlash lozimki, jahon amaliyotida hamda
rivojlangan bozor iqtisodiyoti mamlakatlarida kichik biznes ijtimoiy- iqtisodiy
muammolarni hal etishda, yangi ish о‘rinlarini barpo qilishda, bozor
о‘zgarishlariga nisbatan tez moslashishda va mulkdorlar sinfini shakllantirishda
alohida ahamiyatga va yuqori samaradorlikka ega ekanligini tasdiqlamoqda.
Kо‘pchilik mamlakatlarda kichik biznesning iqtisodiyotda tutgan о‘rniga, uning
kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishdagi bozor munosabatlarini
shakllantirishdagi ahamiyatiga alohida e’tibor berilmoqda.
XULOSA
Bitiruv malakaviy ishimni bajarish jarayonida quyidagi xulosa va takliflar
ishlab chiqildi:
1. Mamlakatimizda qishloq xо‘jaligida kichik biznesni samarali
rivojlantirish uchun da barcha zarur shart-sharoitlar mavjud. Respublikaning qulay
geografik joylashuvi, mehnat, ishlab chiqarish, tabiiy va boshqa resurslarning
mavjudligi ancha keng xо‘jalik faoliyati turlari bilan shug‘ullanish imkonini
71
beradi. Iqtisodiyotning barcha tarmoqlaridagi ijobiy institusional va tarkibiy
о‘zgarishlar, bozor islohotlarini yanada chuqurlashtirish va iqtisodiyotning
barqaror о‘sishini ta’minlash poydevori hisoblanadi.
2. KBXT subyektlarini davlat tomonidan qо‘llab –quvvatlashning nazariy
asoslarini quyidagi yо‘nalishlarda takomillashtirish taklif etiladi: iqtisodiy
qо‘llab-quvvatlash tanlov asosida, maqsadli, muddatli (qisqa davr), mezonli,
ijtimoiy-iqtisodiy samarali hamda bozor mexanizmi ishlashi, erkin raqobat
shakllanishiga tо‘siq bо‘lmagan holda biznes subyektlarining yashovchanligi
va raqobatbardoshligiga ijobiy ta’sir kо‘rsatadigan, subyektlarni diskriminatsiya
qilinishiga qarshi chora-tadbir bо‘lmog‘i lozim.
3.Tahlillar kо‘rsatishicha, kelgusida viloyatda kо‘zda tutilayotgan tarkibiy
о‘zgarishlarni amalga oshirish eng avvalo ichki resurslar va imkoniyatlardan
tо‘laroq foydalanishni, xorijiy investitsiyalarni jalb etish uchun qulay sharoitlar
yaratishni taqazo etadi. Bu borada xorijiy investitsiyalarning yangi shaklllarini jalb
etishni rag‘batlantirish bо‘yicha huquqiy bazani takomillashtirish; mavjud
imtiyozlardan samarali foydalanish; davlat va xususiy tuzilmalar о‘rtasidagi
investitsion sherikchilik aloqalarini rivojlantirish; investitsion loyihalarni tanlashda
va ularni asoslashda moliyaviy korxonalarga kо‘proq erkinlik berish; xorijiy
hamkorlarga mamlakat investitsion salohiyati tо‘g‘risida kengroq ma’lumot berish
talab etiladi.
4. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik korxonalarini izchil rivojlantirish
natijasida aholini yangi ish joylari va daromad manbai bilan ta’minlash, joylarda
tashabbuskorlikni rag‘batlantirish orqali aholi orasida tadbirkorlik kо‘nikmalarini
ommalashtirish imkoniyatlari asosida kichik biznes korxonalari samaradorligini
oshirish lozim bо‘ladi. Shu bois, bugungi kunda kichik biznes va xususiy kichik
biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish asosida viloyatda о‘rta mulkdorlar
sinfini shakllantirish, ichki bozorni nisbatan arzon va sifatli zaruriy tovar va
xizmatlar bilan tо‘ldirish, yangi ishchi о‘rinlarini yaratishga, shuningdek, ular
tomonidan ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni eksportga yо‘naltirish orqali
72
mamlakatimizning eksport salohiyatini rivojlantirishga alohida e’tibor qaratish
kerak.
5. KBXTni davlat tomonidan qо‘llab -quvvatlashning tashkiliy, ijtimoiy,
huquqiy va iqtisodiy mexanizmlari tahlil etilib, amalga oshirish dastaklari
baholandi. Iqtisodiy mexanizm tadbirkorlik faoliyatiga ichki harakatlantiruvchi
kuch sifatida ta’sir etadi va uning tarkibiy qismiga aylanadi. Mamlakatning
iqtisodiy rivojlanishini ta’minlashda KBXTning lokomotiv sifatidagi ahamiyatini
oshirishda «samarali g‘ildirak» vazifasini bajaradi. Tadbirkorlik faoliyatida tо‘g‘ri
va maqsadli foydalanish natijasida korxonaning va aholining tadbirkorlik
daromadi kо‘payishi ta’minlanadi.
6. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida kichik biznes va xususiy
tadbirkorlikning rolini oshirish yuzasidan quyidagi tadbirlarni amalga oshirish
maqsadga muvofiq: fermer xо‘jaliklarini har tomonlama qо‘llab-quvvatlash,
ularning moddiy va moliyaviy bazasini mustahkamlash, ularga yangi imkoniyatlar
tug‘dirish, xizmat kо‘rsatuvchi tuzilmalarni rivojlantirish; qishloq xо‘jaligi
korxonalariga о‘z mahsulotlarini qayta ishlaydigan zamonaviy texnologiyalarni
sotib olishi uchun yaratilgan keng imkoniyatlardan foydalanishga kо‘maklashish
choralarini kо‘rish lozim.
7. Milliy iqtisodiѐtda KBni davlat tomonidan qо‘llab-quvvatlash
nazariyasida antimonopol, boj-tarif va monetar siѐsat dastaklarining
rag‘batlantiruvchi funksiyalarini kuchaytirish taqozo etiladi. Jumladan, KBXTni
davlat tomonidan qо‘llab-quvvatlashning iqtisodiy mexanizmini dastak va
vositalarini rag‘batlantiruvchi va tartibga soluvchi funksiyalari ta’sirchanligini
oshirish maqsadga muvofiqdir.
8. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarida ishlab chiqarishni
texnik va texnologik jihatdan muntazam modernizatsiya qilib borish uchun
samarali rag‘batlantirish tizimini yaratish zarur. Bu borada modernizatsiya qilish
va yangilash jarayonlarini jadallashtirish uchun korxonalarning о‘z mablag‘lari va
jalb qilingan mablag‘lar hisobidan yо‘naltirilayotgan sarmoyalardan samarali
foydalanish bu masalaga ijobiy ta’sir kо‘rsatadi.
73
9. Qishloq xо‘jaligida kichik biznes sharoitida о‘zi yetishtirayotgan
mahsulotni reklama qilish, о‘zi joylashgan hududdagi tovar-xom ashyo birjalari
bilan hamkorlikni yо‘lga qо‘yish, tashqi va ichki xaridorlarni izlab topishi, buning
uchun esa jahon bozoriga chiqish imkonini beruvchi global axborot tarmoqlariga
ulanishni о‘z oldiga vazifa qilib qо‘yishlari kerak. Buning uchun fermer
hо‘jaliklarida mahsulotlarni saqlashgan moslashtirilgan omborxonalarni kо‘rishi
yoki joylarda bu vazifalarni amalga oshiradigan markazlashgan servis xizmati
kо‘rsatish shahobchalarini tashkil etish lozim. Shuningdek, Respublika “fermer
xо‘jaliklari uyushmasi”, “monopoliyadan chiqarish, raqobat va kichik biznes va
xususiy tadbirkorlikni qо‘llab-quvvatlash”
10. Kichik biznesning eksport salohiyatini, tashqi savdo operatsiyalarini
rasmiylashtirishdagi ortiqcha ichki protseduralarni bartaraf etish va ularga
mahsulotlarini eksport qilish borasida qо‘shimcha preferensiyalar berish,
mahsulotlarini sotishga kо‘maklashadigan, marketing о‘tkazish, sertifikat va
ruxsatnomalar olishni ta’minlaydigan mavjud mexanizmini ,bozor tamoyillariga
mos ravishda takomillashtirish lozim.
11.Bozor iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlarning qishloq xо‘jaligida kichik
biznes va uni moliyalashtirish yuzasidan tajribalarini atroflicha о‘rganish va
samarali bо‘lgan usullarni milliy iqtisodiyotning xususiyatlarini hisobga olgan
holda joriy qilish dolzarb masaladir. Bu esa, о‘z navbatida, О‘zbekistonda kichik
biznes va xususiy kichik biznesni rivojlantirish, buning natijasida, mamlakat
iqtisodiyotini yuksaltirish va aholi turmush darajasini kо‘tarishga muhim zamin
yaratadi.
Xulosa о‘rnida shuni ta’kidlaymizki, kichik biznesni qishloq xо‘jaligi
rivojlanishining barqaror manbasiga aylantirish lozim bо‘lib, uni rivojlantirish
asosida ishlab chiqarish imkoniyatlaridan samarali foydalanish imkoniyatlari
yuzaga keladi.
Dostları ilə paylaş: |