O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti “Energetika fakultetining”“issiqlik energetikasi” kafedrasi «Issiqlik energetikasi»

2 - rasm. Ikki kamerali tindirgich filtr: 
1 – yuqorigi taqsimlash qurilmasi; 2 – kameralar oralig'ida bosimni rostlovchi anker quvuri; 3 – 
yuvish suvlarining kiritilishi; 4 – filtratning kiritilishi; 5 – birinchi bo'lak filtratning tushirilishi; 6 – 
yuvish suvlarining chiqarilishi; 7 – ishlov berilgan suv; 8 – quyi drenaj-taqsimlash qurilmasi.
Nazorat savollari . 
1.Mexanik filtrlarning tuzilishi qanday? 
2.Mexanik filtrlarning turlari va ishlatilish sohalari. 
3.Mexanik filtrlarningda ishlatiladigan filtrlovchi materiallarning turlari va ularning xossalari. 
4. Mexanik filtrlarda suvni filtrlash mexanizmi va qonuniyatlari qanday? 
5. Yayratish jarayoni tugagandan so‟ng qaysi jarayon kuzatiladi? 
6. Loyixalash me„yorlari ko‟rsatishicha mexanik filtrlarning foydali ish vaqti qancha soatdan kam 
bo‟lmasligi kerak? 
7. Yayratish bu nima? 

---

24
6 - Mavzu: Tabiiy suvlarni tozalashda ionit materiallarning ishlatilishi. 

Reja: 
1. Ion almashtirish usuli bilan suvni yumshatish mohiyati. 
2. Ionit materiallarning xususiyatlari. 
3. Ionit materiallar tuzilishi. 
Tayanch iboralar: suvdagi ion aralashmalar, ionitlar, ionit materiallar, ion almashinish 
reaktsiyalari. 
Adabiyotlar: 1, 2, 3,14 
1. Ion almashtirish usuli bilan suvni yumshatish mohiyati. 
Suvni ion almashitirish yo‟li bilan yumshatish ba„zi suvda amalda erimaydigan, ion
almashtiruvchi materiallar yoki ionitlar deb ataluvchi mateirallarning suvning ion tarkibini xoxlagan
tomonga o‟zgartira olish qobiliyatiga asoslangan. Buning uchun tozalanayotgan suv ionitlar bilan
to‟ldirilgan filtrdan o‟tkaziladi. Ionit materialning donador oralaridan o‟tayotgan suv o‟zining
ionlarini ionitning ionlari bilan almashishi natijasida suvning ham, ionitning ion tarkib o‟zgaradi. Agar
ion almashish jarayonida anionlar almashisa bu jarayon suvni anionlash deb ataladi. Kationlash
ham, anionlash ham issiqlik elektr stantsiyalarida suvni yumshatishda, tuzsizlantirishda va kremniy
birikmalaridan tozalashda keng qo‟llaniladi. Ion almashtirish usuli bilan suvni yumshatish cho‟kma
hosil qilib yumshatishdan o‟zining ijobiy tomonlari bilan farq qiladi. Tozalash jarayonida cho‟kma
hosil bo‟lmaydi, kimyoviy reagentlar uzluksiz qo‟shib turilmaydi. Suv tozalash uskunalari kichik
hajmda bo‟lib, ishlatish oddiy, samaradorligi esa yuqoridir.
Bo‟lib, ularning dissotsiyalanishi quyidagicha RK

R
-
IK
+
; Ra=R
+
IA
-
bu yerda R
-
va R
+

ionitlarning suvda erimaydigan harakatsiz qismi belgisi. К

+
va А
-
- ionitlarning harakatlanib
almashuvchi kation va anionlar beligisi, I – ionitlarning qattiq holatda ham dissotsiyalanashini
ko‟rsatuvchi shartli belgi.