O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti “Energetika fakultetining”“issiqlik energetikasi” kafedrasi «Issiqlik energetikasi»

2. Suvni natriy kationitli filtrlar yordamida kationitlardan tozalash. 
Suvni Na – kationlashda quyidai kationlar almashinishi sodir bo‟ladi:
2R[Na+Ca
2+

R
2
]Ca
2+
+2Na
2+

2R[Na+Mg
2+

R
2
]Mg
2+
+2Na
2+

Natijada suvdagi Са

2+
va Mg
2+
kationlari Na
+
kationlari bilan almashib suvdagi qattiqlik miqdori
10 mkg·ekv/kg gacha qisqaradi, suvning ishqoriyligi va anion tarkibidagi o‟zgarmaydigan suvning tuz
miqdori biroz oshadi. Buning sababi suvdagi ikki atom natriy kationi bilan bir atomli Са va Mg
atomlarining almashishidir, ya„ni 20 g

ekv Са yoki 12,15 g

ekv Mg o‟rniga 46 g

ekv Na suv tarkibiga
o‟tadi. Bu holatda molekulyar ko‟rinishda ifodasi
2RNa+CaCl
2

R
2
Ca+2NaCl 
2RNa+MgCl
2

R
2
Mg+2NaCl 
Suvni Na – kationlash usulining asosiy kamchiligi suvning bikarbonat qattiqligi
natriybikarbonatga aylani, qozon suvida natriy ishforini vujudga keltiradi, u o‟z navbatida qozonda
natriy gidroksidga va karbonad angidridga aylanadi.

---

28
2RNa+Ca(HCO

3
)
2

R
2
Ca
2+
+2NaHCO
3

2NaHCO
3

Na
2
CO
3
+CO
2
+H
2
O 
Na
2
CO
3
+H
2
O

2NaOH+CO
2

Kationitlarda kation almashishi tezdigi suvdagi barcha kationlar uchun bir xil bo‟lmay ular

orasida quyidagicha Ca
2+
>Mg
2+
>K
+
qonuniyat mavjud bo‟lib bu qatordagi Са
2+
kationi Mg
2+
kationi
esa К
+
kationidan aktivroq hamda ko‟proq miqdordi kationitga yutiladi. Bu qatorda har bir oldingi
kation o‟zidan keyingi kationni kationitdan siqib chiqarish qobiliyatiga ham ega.
Suvning filtrdan o‟tish davrida ion almashish jarayoni ionitning umumiy hajmida ayni bir
vaqtda bir xil tezlikda bo‟lmas ekan. Agarda filtrdagi ionitning umumiy hajmini shartli ravishda
yuqori, o‟rta va qo‟yi qatlamlardan iborat deb qaralsa filtrdan dastlabki suv o‟ta boshlaganda past ion
almashish jarayoni avval ionitning yuqori qatlamda ko‟proq sodir bo‟ladi, o‟tayotgan suv miqdori
oshib borishi bilan ion almashish jarayoni yuqori qatlamlardan pastki qatlamlarga siljib tusha
boshlaydi. Natijada uchta zona ya„ni tuyingan, ishchi va ishlamagan zona vujudga keladi.