О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

 
Savol va topshiriqlar : 
 
1.Temir–tsementit va temir–uglerod qotishmalarida qanday fazalar va strukturalar uchraydi? 
2.Tarkibida 1,1 % va 4,0 % bо‟lgan qotishmalarning sovish egri chiziqlarini chizing va unda 
sodir bо‟ladigan strukturaviy о‟zgarishlarni yozing.
3.Kesmalar qoidasidan foydalanib,
800
0
C 
gacha qizdirilgan 45 markali pо‟latning holatini, 
fazalar sonini va ularning miqdorini aniqlang. 
4.Perlit strukturasi qizdirilganda austenitga aylanish jarayonini tushuntirib bering 

---

4-Mavzu: Uglerodli po’latlar 
Reja: 
1.
 
Umumiy ma’lumotlar; 
2.
 
Uglerod va doimiy qo’shimchalarning po’lat xossalariga ta’siri; 
3.
 
Uglerodli po’latlarning turlanishi va markalanishi; 
4.
 
Avtomatbop po’latlar. 
 
 
Tayanch iboralar: 
uglerodli po‟lat, konstruksion po‟latlar, asbobsozlik po‟lati, 
avtomatbop po‟latlar. 
Umumiy ma’lumotlar 
Uglerodli po‟latlar spetsifik xossalariga ko‟ra mashina va mexanizm detallari uchun 
asosiy material hisoblanadi. 
Sanoatda ishlab chiqariladigan po‟latlar kimyoviy tarkibi jihatidan birmuncha murakkab 
qotishma bo‟lib, ularda temir bilan ugleroddan tashqari boshqa elementlar ham, jumladan, Mn, 
Si, P, S, O, N, H, ba‟zida qisman Cr, Ni, Cu va boshqalar bo‟ladi. Uglerodli po‟latlarda doim 
mavjud bo‟ladigan elementlar miqdori ma‟lum foizdan, masalan, Mn

0,7%, Si 

0,5%, P 

0,05%, S

0,05% dan oshmasligi kerak. 
Po‟latlar tarkibidagi H
2
, N
2
va O
2
miqdori ishlab chiqarish usuliga qarab turlicha bo‟ladi, 
lekin ularning miqdori 0,0002 – 0,1% dan oshmasligi lozim. Po‟latdagi erkin gazlar bo‟shliqlar, 
temir va boshqa elementlarda eriganlari esa qattiq eritmalar yoki turli kimyoviy birikmalar 
(gidridlar, nitridlar, oksidlar) hosil qilishi mumkin. Shuning uchun ular po‟latning xossasini 
yomonlashtiradi. Po‟latda bu gazlarning miqdori oz bo‟lgani maqsadga muvofiq.