O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti agrokimyo-Ekologiya kafedrasi

 
 
 
 
 
 

---

20 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.7 Beliy naliv olma naviga tavsif: 
Beliy naliv oq olma naviga tavsif berganimizda uning daraxti kattalikda ser et, mazzasi 
qizamiq pishib o‘tib ketsa qumoqlashib qoladi. Mevasi iyunda pishadi. Uni 15-20 kul saqlash 
mumkin. Uzoq joylarga yuborishga yaroqli, sovuqqa chidamli, ko‘chati o‘tqazilgandan keyin 
to‘rt- besh yildan keyin hosilga kiradi. Solkash ya’ni yil oralatib meva tugadi.
O‘zbekistonning turli zonalarida ob-havo va tuproq sharoitlariga qarab, fevral oyining 
oxiri, martning boshlarida olma daraxtida shira harakati boshlanadi. 
Mahalliy, Sibir va Xitoy olma daraxtlari o‘sish davrini barvaqt boshlab, oktyabr— noyabr 
oylarida o‘sishdan to‘xtaydi. Ko‘pgina olma navlari kuz issiq kelib cho‘zilganda o‘sishini kech 
kuz (noyabr) gacha davom ettiradi. Mahalliy nav olma-lar o‘sishdan erta to‘xtaydi. Yevropadan 
keltirilgan navlar o‘sishni uzoq davom ettiradi. O‘zbekiston sharoitida olma da-raxtlarining 
o‘sishi 200—220 kun davom etadi. Olma; daraxtlari aprel oyida gullaydi va bu prosess 9—16 

---

21 
kun davom etadi. Erta gullash 23—25 martdan, eng kech gullash esa 25—27 apreldan 
boshlanadi. 
Tog‘li rayonlarda mevali daraxt-lar tekislikdagiga nisbatan 7—15 kun kech gullaydi. 
Sanoat ahamiyatiga ega bo‘lgan hamma olma navlari serhosil hisoblanadi. 
Olma daraxtlari Toshkent oblas-tining tekislikda joylashgan rayonlarida qishki 
sovuqlardan ko‘proq zarar ko‘radi. Olma daraxtlarning sovuqdan zararlanishi Farg‘ona 
vodiysida kamroq, Samarqand, Buxoro, Surxondaryo va Xorazm ob-lastlarida esa undan ham 
kam.
Ayniqsa, kuz iliq kelib,cho‘zilgan yillari o‘suv davri oktyabr-noyabr oylarigacha davom 
etadi, daraxtlar qishga yaxshi tayyorgarlik ko‘ra ol-maydi, natijada qishki sovuqlar-dan ko‘proq 
zararlanadi. 
Keyingi 52 yil ichida Toshkent ob-lastida olma daraxtlari sovuqdan 8 marta zararlandi. 
Kuzatish nati-jalari Boyken, Renet Landsbergs-kiy, Renet Simirenko, Renet Orle-anskiy, Kalvil 
Qorolevskiy, Zo-lotoe Grayma, Renet Shampanskiy, Parmen zimniy zolotoy navlari-ning 
sovuqqa chidamsiz ekanligini ko‘rsatdi. Beliy naliv, Persikovoe letnee, Rozmarin, Qandil sinap, 
Mantuaner, Olmaota Aporti, Toshkent borovinkasi, Toshkent reneti, Mehmoni navlari esa 
sovuqdan kam zararlanadi.