O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi s. R. Sharipov yer tuzish asoslari

1. Yer tuzish tizimi va uning tarkibiy qismlari. 

---

62 
Bashoratlar har xil turdagi dasturlarni ishlash uchun ilmiy asos hisoblanadi va yerlar ahvolini, 
salbiy jarayonlar rivojlanishini, (eroziya, sahrolashish, sho‘rlanish, batqoqlashish, tuproqlar 
unumdorligining pasayishi va sh.o‘.) ularning oldini olish bo‘yicha mumkin bo‘lgan yechimlarni 
ilmiy tahlil qilishni o‘z ichiga oladi. 
2 jadval
Yer tuzish tizimida bosqichlarning o‘zaro bog‘liqligi 
 
Yer tuzish bosqichlari 
Yer tuzish ob’ektlari 
Hisoblangan 
muddat, yil 
Loyiha yechimlarining aniqlik 
darajasi 
Mamlakat yer re-surslaridan 
foy-dalanish va uni muhofaza 
qilish Bosh chizmasi 
Mamlakat yer fondi 
17-20 
Respublika, iqtisodiy tumanlar 
Yirik mintaqalar yer 
resurslaridan foydalanish va 
uni muhofaza qi-lish bosh 
chizmasi 
Mintaqa yer fondi 
17-20 
Viloyatlar, ma’muriy
tumanlar 
Respublika va viloyatlar yer 
tuzish chizmalari 
Respublika, viloyatlar 
yer fondi 
12-15 
Ma’muriy tumanlar 
Ma’muriy tumanlar yer 
tuzish chizmalari 
Ma’muriy tuman yer 
fondi va ASM 
12-15 
Qishloq xo‘jaligi va boshqa 
tarmoq korxonalari, xo‘jaliklar
Xo‘jaliklararo yer tuzish 
loyihasi 
O‘zlashtiriladigan massiv yoki bir 
necha korxonalar yer egaliklari 
guruhi 
5-7 
Qishloq xo‘jaligi va boshqa 
tarmoq korxonalari
Xo‘jalikda ichki yer tuzish 
loyihasi 
Qishloq xo‘jalik korxonasi 
5-7 
Xo‘jalikning ichki bo‘limlari 
va ish-lab chiqarishning 
hududiy uchastka-lari 
Yerlarni yaxshilash, tuzish, 
muhofaza qilish uchun ishchi 
yer tuzish loyiha-lari
Qishloq xo‘jalik korxonasi uchastkasi 
1-2 
Ishlab chiqarishning hududiy 
uchastkalari 
Yer resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish davlat va mintaqaviy dasturlari
resurslar, bajaruvchilar va bajarilish muddatlari bo‘yicha bog‘langan ijtimoiy-iqtisodiy, ishlab 
chiqarish, tashkiliy-xo‘jalik va boshqa yerlar unumdorligini oshirish, yangi hududlarni o‘zlashtirish, 
ekologik vaziyatni yaxshilash, tuproqlarni eroziyadan himoyalash, buzilgan yerlarni 
konservatsiyalash va boshqa muammolar bo‘yicha tadbirlar majmualarini o‘zida ifodalaydi. 
Yuqorida keltirilgan yer tuzish hujjatlari tizimini ishlash va ulardan foydalanish hududlarining 
tabiiy va iqtisodiy salohiyatlarini hisobga olish uchun qulay imkoniyatlar yaratadi, yerlardan 
foydalanish va ularni muhofaza qilishda ilmiy-texnik jarayonning ustivor yo‘nalishlarini tanlashni 
ta’minlaydi, agrar va industrial ishlab chiqarishni yaxshi hududiy tashkil etishga yordam qiladi. Bu 
tizimning ahamiyati tabiatdan foydalanishning ma’muriy usullaridan iqtisodiy usullariga o‘tilgani 
sari to‘xtovsiz o‘sib boradi. 
Ishlab chiqarish kuchlarini rivojlantirish va joylashtirish bosh chizmasi va yer resurslaridan 
foydalanish va ularni muhofaza qilish Bosh chizmasi qatorasiga ishlanadi, bu yer egaliklari va 
yerdan foydalanishlarni o‘zgartirishning reja oldi va loyiha oldi hujjatlarida bir xil ko‘rsatkichlarga 
ega bo‘lish imkonini beradi. Yer masalalarini yechishni muvofiqlashtirish boshqa tabiiy resurslardan 
(suv, o‘rmon, biologik) oqilona foydalanish va ularni muhofaza qilish chizmalarida, hamda xalq 
xo‘jaligining yerni ko‘p talab etadigan tarmoqlarini rivojlantirish va joylashtirish rejalarida ham 
amalga oshiriladi.