O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi s. R. Sharipov yer tuzish asoslari

hisobga olgan holda tuzatishlar kiritish; yer solig‘i hisobiga tushadigan mablag‘larning 
taqsimlanishini asoslash uchun foydalaniladi. 

---

58 
resurslaridan intensivroq foydalanish bilan bog‘liq korxonalar foydalarining o‘sishi bilan 
tavsiflanadi. 
Yer tuzishning ijtimoiy samaradorligi eng avvalo yer munosabatlarini mustahkamlash va 
rivojlantirish, yer egaliklari va yerdan foydalanishlar huquqlarini butun jamiyat manfaatlari uchun 
himoya qilish bilan bog‘liq. Shu bilan yerdan milliy boyliklarning asosiy elementi sifatida 
foydalanish, odamlar hayotining ijtimoiy sharoitlarini yaxshilash ta’minlanadi.
Qishloq xo‘jalik korxonalari boshqa tarmoqlar korxonalari bilan ko‘p turdagi iqtisodiy, 
texnologik va ijtimoiy o‘zaro munosabatlarda bo‘lganliklari, jamiyatda bozor munosabatlarining 
kuchayishi sababli, yer tuzish samaradorligini ikki tomondan - butun xalq xo‘jaligi nuqtai nazaridan 
va ma’lum xo‘jalik uchun qarashga to‘g‘ri keladi. Shuning uchun baholashda xalq xo‘jaligi va 
xo‘jalik (tijorat) samaradorliklari aniqlanadi. Birinchi vaziyatda yer tuzish maqsadga qaratilgan va 
davlat tomonidan tartibga solinadigan mamlakatimiz yer fondini toifalar, yer egalari va yerdan 
foydalanuvchilar, ayrim yer turlari bo‘yicha taqsimlash va qishloq xo‘jaligi va boshqa korxonalar 
iqtisodini tartibga solish bo‘yicha asbob sifatida xizmat qiladi. Bu ishlab chiqarishni va hududni 
tashkil etishdagi katta o‘zgarishlarda, shu jumladan, ommaviy tarzda yer egalari va yerdan 
foydalanishlarni, ularning tizimlarini tashkil etish, yiriklashtirish (maydalashtirish) va qayta tashkil 
etishlarda, mintaqalar ixtisoslashishini qayta ko‘rib chiqishda, xo‘jalik yuritishning yangi tizimlarini 
joriy etishda, kompleks meliorativ, eroziyaga qarshi va tabiatni muhofaza qilishga qaratilgan 
tadbirlarni amalga oshirishda sodir bo‘ladi. Bu yerda xalq xo‘jaligi samaradorligi u yoki bu davlat va 
mintaqaviy dasturlarni, yer resurslaridan foydalanish va ularni muhofaza qilish bosh chizmasini, 
viloyatlar va tumanlar yer tuzish chizmalarini, xo‘jaliklararo yer tuzish loyihalarini amalga oshirish 
bilan bog‘liq.
Amaliyot ko‘rsatadiki, xo‘jalikda ichki yer tuzish loyihalari amalga oshirilgan qishloq xo‘jalik 
korxonalari bitta yillik o‘rtacha ishchi hisobiga, yer tuzilmagan xo‘jaliklarga nisbatan 20 % ko‘p 
mahsulot oladi. Shu bilan birga bu loyihalarning joriy etilishi hozircha pastligicha qolmoqda. Bu