O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universisteti
Yüklə 1,2 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Qissa Bobur Mirzo umrining so‘nggi kunlari voqyeasiga
bag‘ishlangan. Asarda voqyelik emas, insoniy kechinmalar, ya‘ni insonning o‘zi bosib o‘tgai hayot yo‘lini fikr elagidan 85 o‘tkazganda yuzaga keladigan iztirob, armon yetakchilik qilad i. Bu holatlar Toshkentdan Bobur kutubxonasidagi nodir kitoblar bilan tanishish istagida kelgan tarixchi olim Hofiz Ko‗ykiy bilan bo‘lgan muloqotda o‘z ifodasini topadi. Bu muloqotda bildirilgan fikrlar Bobur Mirzoning qalbiga tinchlik bermay kelayotgan iztiroblarining mohiyatini, ruhiy dunyosini inkishof qilish bilan birga, juda katta ma‘rifiy kuch ham kasb etadi. Ko‗ykiy Bobur Mirzoning oldiga dastlab kirganda va uning «Ona yurtdan ko‘p salom keltirdim, yurtimizning tabarruk yodi xotiralaridan ko‘tarilmagan bo‘lsa», - degan so‘ziga u shunday javob beradi: «Ul viloyatlarning latofatlarini kishi nechuk unutgay? -deydi Bobur ohista. Ovozi titrar edi. - Unutgan kishining ko‘zlariga tiriklayin tuproq to‘lmasmi?» Bunday so‘zni Vatan sog‘inchi bir daqiqa ham qalbini tark etmagan kishigina ayta oladi. Ularning o‘zaro suhbatlari asnosida Bobur Mirzo shoir, davlat arbobi bo‘lish bilan birga, zukko tarixchi va faylasuf olim, kamtarin insonligi bo‘y ko‘rsatadi. Bobur Mirzo keyingi paytda tushida ko‘p dengiz ko‘rishini, ―Na dengizning poyoni bor, na yo‘limning, vahm ichra qaro terga botib tentib yuramen...‖ munajimlardan so‘rasam, «ul kanal inshoolloh saodat sohili bo‘lur deydilar, u qayerda o‘zi», - deganda, Ko‗ykiy beixtiyor «Saodat sohili - Vatanda, olampanoh», - deydi. Bu javobdan Boburning ko‘zlari yalt etib, katta ochilib ketadi, chunki K‗oykiy uning dilidagini tiliga chiqargan edi. Uning ichki iztiroblarining mohiyati ana shundadir. Qissaning yana bir o‘rnida Bobur shunday deydi: Eh, saltanat... Ne bo‘lsa Ollohdan Shu Saltanat minnati umr bo‘yi oyog‘imga kishan bo‘ldi, murodimga - g‘ov... Lekin endi bir zo‗r bilan jahl qilurmenu, bu kishanni tilka - tilka eturmen!». 86 Afsuski,. bunga uning umri imkon bermadi. Bu falsafiy haqiqatning ma‘rifiy qimmati kattaligiga hech kim shubha bildirmaydi, deb o‘ylaymiz. Mazkur adibning «Yozning yolg‘iz yodgori» qissasi ham diqqatga sazovor. Uning qahramoni oddiy kishi — kolxoz bog‘ining qorovuli. Asar dramatik dostondek chuqur ehtiros va uyg‘unlik bilan yozilgan. Chunki qissada «Nega menga faqat sitamni ravo ko‘rding? Yozug‘im ne edi, xalloqi olam», deya samoga qarab nola qilayotgan, bugun umri toat-ibodatda o‘tsa- da, kechmishi qora kunlarga to‘la bo‘lgan odamning qalb dramasi, uning o‘z-o‘zi kurashi yoritiladi. Bu iztirobga to‘la qismatdan xulosa chiqarishda o‘quvchiga adibning o‘zi yordam beradi. Chunki osmondan kelgan sado - bu asli adibning ovozi. Adash Karvonning savoliga berilgan javob mohiyat e‘tibori bilan muallifning munosabatini ifodalaydi. Yozuvchi umr kurashlardan chetda, mutelik bilan o‘tgan bu qismatga o‘z munosabatini bildirish uchun shunday vosita, yo‘l tanlangan. Asar qahramonining qismati chigal. Uning hayotida g‘am- g‘ussa ko‘p. Lekin yozuvchi bu qayg‘u, g‘am-tashvishlarning mohiyati nimada ekanligini asoslab bergan Adash Karvonning haddan tashqari xudojo‘yligi, hamma narsani xudodan deb bilishi - o‘g‘lini xo‘rlagan, jabr yetkazgan nopok kimsalarga qarshi bormasligi, Yüklə 1,2 Mb. Dostları ilə paylaş:
|